ئایا بەدوای رێگایەکی سروشتی و ئاساندا دەگەڕێیت بۆ ئەوەی خەوێکی باشترت هەبێت و خێراتر خەوت لێبکەوێت؟ وەڵامەکە لەوانەیە لەناو سەبەتەی میوەکەی بەردەمتدا بێت. خواردنی کیوی پێش خەوتن نوێترین رێگەیە کە زۆر کەس سوودیان لێ بینیوە بۆ خەوێکی قووڵ و ئارام.

توێژینەوە زانستییەکان چی دەڵێن؟

کیوی، کانگای ڤیتامین و کانزا گرنگەکانە. بەڵام ئایا بەڕاستی دەتوانێت یارمەتی باشترکردنی خەومان بدات؟

بەپێی قسەی دکتۆر راج داسگوپتا، پسپۆڕی خەو، چەند توێژینەوەیەکی سەرەتایی دەریانخستووە کە خواردنی کیوی پێش خەوتن کاریگەرییەکی ئەرێنی بەرچاوی هەیە:

• خەوی خێراتر و کوالێتی باشتر:  توێژینەوەیەک دەریخستووە ئەو کەسانەی کە بۆ ماوەی چوار هەفتە، کاتژمێرێک پێش خەوتن دوو کیوییان خواردووە، زووتر خەویان لێکەوتووە، ماوەی خەویان درێژتر بووە، و کوالێتی خەوەکەیان باشتر بووە.
  
  
• کاریگەری لەسەر وەرزشەوانان: توێژینەوەیەکی تر کە لەسەر وەرزشەوانان کراوە، سەلماندوویەتی خواردنی دوو کیوی پێش خەوتن بووەتە هۆی کەمبوونەوەی ژمارەی جارەکانی بەخەبەرهاتنەوە لە شەودا و بەخشینی خەوێکی قووڵتر.

بۆچی کیوی یارمەتیدەرە بۆ خەو؟ بنەما زانستییەکەی چییە؟

کیوی چەند پێکهاتەیەکی گرنگی تێدایە کە راستەوخۆ یارمەتی باشترکردنی خەو دەدەن:

• سیرۆتۆنین (Serotonin): کیوی سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندی سیرۆتۆنینە. ئەم ماددە کیمیاییەی مێشک رۆڵێکی سەرەکی هەیە لە رێکخستنی خەودا و یارمەتی مانەوەت دەدات لە خەوێکی قووڵدا.
  
  
• میلاتۆنین (Melatonin): جەستە سیرۆتۆنین بەکاردەهێنێت بۆ دروستکردنی هۆرمۆنی میلاتۆنین، کە ناسراوە بە "هۆرمۆنی خەو". ئەم هۆرمۆنە کاتژمێری بایۆلۆجی لەش رێکدەخات و ئاماژە بە جەستە دەدات کە کاتی خەوتن هاتووە.
  
  
• فۆلێت (Folate): کیوی بڕێکی باش لە فۆلێتی تێدایە، کە جۆرێکە لە ڤیتامین B. کەمبوونەوەی ئاستی فۆلێت لە لەشدا پەیوەندی هەیە بە کێشەکانی خەوەوە، بۆیە خواردنی کیوی یارمەتی پڕکردنەوەی ئەم کەمییە دەدات.
  
  
• دژەئۆکسانەکان (Antioxidants): ئەم میوەیە پڕە لە دژەئۆکسانی بەهێز وەک ڤیتامین C و E. فشاری ئۆکسیدەتیڤی (Oxidative stress) لە لەشدا دەتوانێت خەو تێکبدات، و دژەئۆکسانەکانی ناو کیوی یارمەتی کەمکردنەوەی ئەم فشارە دەدەن.
  
  
• ڕیشاڵ (Fiber): خواردنی یەک کیوی نزیکەی ٣ گرام ریشاڵ بە جەستە دەبەخشێت. زیادکردنی ریشاڵ لە سیستمی خۆراکیدا دەتوانێت یارمەتی کەمکردنەوەی هەوکردن بدات و بەرهەمهێنانی هۆرمۆنەکانی رێکخەری خەو زیاد بکات.
  
  

چۆن و کەی کیوی بخۆین تا باشترین سودی لێببینین؟

بۆ ئەوەی زۆرترین سوود لە کیوی وەربگریت بۆ خەو، کات و بڕی خواردنەکەی گرنگە.

پێشنیازی پسپۆڕان: پسپۆڕان رێنمایی دەکەن کە دوو کیوی، نزیکەی کاتژمێرێک پێش نووستن بخورێت. ئەم ماوەیە یارمەتی جەستە دەدات کە پێکهاتە خۆراکییەکان هەرس بکات و ئاستی سیرۆتۆنین بەرز بکاتەوە پێش ئەوەی بچیتە جێگاوە.

ئاگاداری و تێبینییە گرنگەکان:

هەرچەندە کیوی سوودێکی زۆری هەیە، بەڵام لەوانەیە بۆ هەموو کەسێک گونجاو نەبێت:

• حەساسیەت:  ئەگەر حەساسیەتت بە لاتێکس (lastîk) یان هەندێک میوەی تر هەیە، ئاگاداربە چونکە کیوی لەوانەیە ببێتە هۆی کاردانەوەی حەساسیەت.
  
  
• شەکر: کیوی بە شێوەیەکی سروشتی رێژەیەکی شەکری تێدایە. ئەگەر نەخۆشی شەکرەت هەیە یان چاودێری بڕی شەکری خۆراکت دەکەیت، پێویستە ئەمە لەبەرچاو بگریت.

پوختە و کۆتایی

باشترین رێگا بۆ ئەوەی بزانیت ئایا کیوی یارمەتیت دەدات، ئەوەیە کە خۆت تاقی بکەیتەوە. دەستپێکردن بە خواردنی دوو کیوی کاتژمێرێک پێش خەوتن رێگایەکی ئاسان و سروشتییە کە لەوانەیە کلیلی خەوێکی ئارام و قووڵ بێت بۆ تۆ.

 

د. عادل باخەوان: هێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر دەوحە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەرەو هەڵوەشاندنەوە دەبات؛ یەکخستنی هێزی پێشمەرگە پێویستییەکی بەپەلەیە

د. عادل باخەوان، شرۆڤەکار و توێژەری سیاسی، لە بەرنامەی "پانۆراما لەگەڵ زانا حەسەن؛ تیشکی خستە سەر چەندین پرسی گرنگی ناوچەیی و ناوخۆیی، بە تایبەت لەبارەی کاریگەرییەکانی هێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر دەوحە و دۆخی سیاسی و ئابووری هەرێمی کوردستان.

د. باخەوان رایگەیاند، "هێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر دەوحە نزیكمان دەکاتەوە لە هەڵوەشاندنەوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست." ناوبراو پێی وایە "هەڵوەشاندنەوەی سنوورەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە بەرژەوەندی پرسی کوردە."

رەوشی سیاسی و ئابووری هەرێمی کوردستان:

سەبارەت بە رەوشی ناوخۆیی هەرێمی کوردستان، د. باخەوان نیگەرانی خۆی دەربڕی و ئاماژەی بەوەدا کە "نزیکەی ساڵێکە هەڵبژاردن کراوە و حکومەتی هەرێم پێکنەهێنراوە." هاوکات جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە "رەوشی ئابووری هەرێم باش نییە."

ئەم توێژەرە سیاسییە داوای کرد "دەبێت هەرێم لەو قەیران و شەڕانە بپارێزرێت کە روبەڕوی ناوچەکە بووەتەوە." ئەو پێی وایە "کۆمەڵی نێودەوڵەتی گوشار دەکات بۆ پێکهێنانی حکومەتی هەرێم" و "پێکهێنانی حکومەتی هەرێم بۆ هەر چوار پارچەی کوردستان گرنگە."

یەکڕیزی و ئۆپۆزیسیۆن:

لەبارەی یەکڕیزی لایەنەکان، د. باخەوان جەختی لەسەر گرنگیی "یەکێتی و پارتی" کردەوە کە "لە قۆناغی ئێستادا حکومەتێکی بەهێزی یەکگرتوو دروست بکەن." هەروەها داوای کرد "گرنگە ئۆپۆزیسیۆنێکی بەهێز لە پەرلەمانی کوردستان هەبێت."

مەترسییەکانی ناوچەکە و کاریگەرییان لەسەر هەرێم:

د. باخەوان ئاماژەی بەوەدا کە "روداوەکانی ناوچەکە کاریگەرییان لەسەر هەرێم هەیە." ئەو هۆشداریدا کە "ئەگەر شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیل سەرهەڵبداتەوە، لە جەنگی 12 رۆژە مەترسیدارتر دەبێت." هەروەها "کشانەوەی ئەمریکا لە عیراق"ـی بە "مەترسییەکی تر" ناوبرد "کە روبەڕوی هەرێم دەبێتەوە."

لە کۆتاییدا، د. عادل باخەوان پێداگری لەسەر ئەوە کرد کە "یەکخستنەوەی هێزی پێشمەرگە بووەتە پێویستی."

وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، ئەنجامی تاقیکردنەوەکانی خولی دووەمی پۆلی 12ی ئامادەیی بۆ ساڵی خوێندنی 2024-2025 راگەیاند. و تیایدا هاتووە؛ قوتابیان و خوێندکاران دەتوانن لە ئێستادا ئەنجامەکانیان لە رێگەی ئەپڵیکەیشنی ئی هەڵسەنگاندن (e-halsangandn)ـەوە وەربگرنەوە، کە لەسەر هەردوو سیستەمی کارپێکردنی ئەندرۆید (Android) و ئای ئۆ ئێس (IOS) بەردەستە.

لیژنەی باڵای تاقیکردنەوەکان لە وەزارەتی پەروەردە، داوا لە قوتابیان دەکات کار لەسەر دواین ڤێرژنی ئەپدەیتکراوی ئەپڵیکەیشنەکە بکەن.

ماوەی ناڕەزایەتی (پەڵپ):

وەزارەتی پەروەردە ئاماژەی بەوەدا کە ماوەی پێشکەشکردنی ناڕەزایەتی (پەڵپ) لە رۆژی چوارشەممە، رێکەوتی 10ی 9ی 2025 دەستپێدەکات و تاوەکو رۆژی دووشەممە، رێکەوتی 15ی 9ی 2025 بەردەوام دەبێت. وەزارەت دڵنیایی داوەتە قوتابیان و خوێندکاران کە بە وردی کار لەسەر سەرجەم ناڕەزایەتییەکان دەکەن.

بینینی فۆرمی وەڵام (سۆما):

دوای راگەیاندنی ئەنجامەکان، قوتابیان دەتوانن لە پاش کاتژمێر 11ی شەو، لە رێگەی ئەم لینکەی خوارەوەوە فۆرمی وەڵام (سۆما)ی سەرجەم ئەو بابەتانەی تاقیکردنەوەی تێدا ئەنجام داوە ببینن:
https://soma.azmwnakan.com

ئەم راگەیاندنە لەلایەن وەزارەتی پەروەردە و لیژنەی باڵای تاقیکردنەوەکانەوە بڵاوکراوەتەوە.