كۆمەڵەی رۆشنبیری ئاڤێستا داوا لە حكومەتی توركیا دەكات، زمانی كوردی بكرێتە زمانی رەسمی و فشار و ئاستەنگەكانیش لەسەر كلتوور و زمانی كوردی لاببرێن.

كوردیە ئیرگات، هاوسەرۆكی كۆمەڵەی رۆشنبیری ئاڤێستا لە ئیزمیر لە راگەیەنراوێكدا داوایكردووە زمانی كوردی بكرێتە زمانی رەسمی و فشارەكانی سەر كلتوور و زمانی كوردی ڕابگرن. 

وتیشی، بۆئەوەی پرۆسەی ئاشتی سەربكەوێت و بە ئامانجەكەی بگات، پێویستە لە كاتی خۆیدا خواست و داواكارییەكانی گەلی كورد بەدی بهێنرێت و زمانی كوردی رەسمی بێت و هەموو فشار و ئاستەنگەكانیش لەسەر كلتوور و زمانی كوردی لاببرێن و خوێندن لە قۆناغی سەرەتایی تا زانكۆ بە زمانی كوردی رێگەی پێبدرێت.

 

 ڤۆلۆدیمیر زیلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین، پێشنیازێکی ڤلادیمیر پوتنی سەرۆکی روسیای، بۆ ئەنجامدانی دانوستان لە مۆسکۆ رەتکردەوە و لە بەرامبەردا رایگەیاند کە پوتن دەتوانێت بێت بۆ کیێڤ.

رۆژی هەینی،  ڤلادیمێر زیلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین پێشنیازەکەی ڤلادیمێر پوتنی سەرۆکی روسیای بۆ سەردانیکردنی مۆسکۆ بە مەبەستی گفتوگۆکردن لەسەر چارەسەرێکی دیپلۆماسی رەتکردەوە.

زیلێنسکی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ مارسا راداتز، پەیامنێری تۆڕی "ئەی بی سی نیوز"ی ئەمریکی، بۆ یەکەمجار باسی لەو پێشنیازە کرد.

زیلێنسکی لە وەڵامدا وتی: "ئەو (پوتن) دەتوانێت بێت بۆ کیێڤ. من ناتوانم سەردانی مۆسکۆ بکەم لە کاتێکدا وڵاتەکەم رۆژانە رووبەڕووی بۆردومانی مووشەکی دەبێتەوە. ناتوانم بچمە پایتەختی ئەو تیرۆریستە".

هەروەها وتی: "پوتن لەمە تێدەگات".

چاوپێکەوتنەکە لە شوێنی کارگەیەکی ئەمریکی لە رۆژئاوای ئۆکراین ئەنجامدرا، کە بەم دواییانە کرابووە ئامانجی هێرشێکی مووشەکی روسیا.

سەرۆکی ئۆکراین جەختی لەوە کردەوە کە پوتن بە راستی بەدوای کۆبونەوەدا ناگەڕێت لە کاتێکدا بەردەوامە لە شەڕەکەی لە ئۆکراین. ئەو وتی کە پێشنیازەکەی پوتن تەنها ئامانج لێی "دواخستنی کۆبوونەوەکە" بووە و دووپاتیکردەوە کە خۆی ئامادەیە بە هەموو شێوەیەک کۆببێتەوە.

زیلێنسکی رونیکردەوە کە پوتن "یاری لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکان دەکات" و وتی: "ئەگەر کەسێک نەیەوێت لە کاتی شەڕدا کۆببێتەوە، بێگومان دەتوانێت شتێک پێشنیار بکات کە نە لەلایەن من و نە لەلایەن کەسانی ترەوە قبوڵکراو نییە".

ئەمە لە کاتێکدایە کە پێشتر، سەرۆک پوتن لە میانی کۆڕبەندی ئابووریی رۆژهەڵات لە ڕۆژی هەینیدا، ئامادەیی خۆی بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ زیلێنسکی لە بەرزترین ئاستدا راگەیاندبوو و وتبووی: "ئەگەر سەرکردایەتیی ئۆکراین جددییە لە خواستی بۆ دانوستان، با بێن بۆ مۆسکۆ، ئێمەش %100 گەرەنتیی ئاسایشیان بۆ دابین دەکەین".

پوتن جەختی لەوەش کردبووەوە کە روسیا ئامادەیە گەرەنتیی ئەمنی تەواو پێشکەش بە زیلێنسکی و شاندی یاوەری بکات ئەگەر بڕیاریاندا بێن بۆ پایتەختی روسیا.

کافایین دەتوانێت بەشێک بێت لە سیستەمێکی خۆراکی تەندروست بۆ زۆربەی خەڵک. بەڵام، خواردنەوەی بڕێکی زۆر لێی لەوانەیە مەترسیدار بێت بۆ تەندروستیت. لێرەدا 10 لە دیارترین زیانە لاوەکییەکانی خواردنەوەی زۆری کافایین دەخەینەڕوو:

1_ سەرئێشە

کافایین هاندەری سیستەمی دەماری ناوەندییە و وریاکەرەوەیە، هەربۆیە لە پێکهاتەی هەندێک ئازارشکێندا هەیە وەک "ئێکسێدرین".

بەکارهێنانی زیادەڕۆیی یان وازهێنانی لەناکاوی کافایین لەوانەیە ببێتە هۆی "سەرئێشەی گەڕاوە" (caffeine rebound).

بەکارهێنانی بەشێوەیەکی مامناوەند، بە گشتی سەلامەتە، بەڵام وەرگرتنی بەشێوەیەکی رۆژانە لەوانەیە سەرئێشەی بەردەوام خراپتر بکات و باشترە سنووردار بکرێت.

2. نیگەرانی (Anxiety) و تێکچوونی میزاج

وەرگرتنی بڕێکی مامناوەندی کافایین لەوانەیە لە سەرەتادا میزاج باشتر بکات، بەڵام خواردنەوەی 2 بۆ 6 کوپ لەوانەیە ببێتە هۆی وروژاندنی نیگەرانی لە هەندێک کەسدا.

وەرگرتنی زیاتر لە 400 میلیگرام کافایین لە رۆژێکدا دەکرێت ببێتە هۆی دڵتەنگی.

ئەگەر هەست دەکەیت کافایین کاریگەری نەرێنی لەسەر میزاجت هەیە، بیر لە کەمکردنەوەی بکەرەوە.

3. کێشەی خەوتن (بێخەوی)

خواردنەوەی کافایین پێش نووستن دەتوانێت باشی و قوڵی خەو کەم بکاتەوە و خەولێکەوتن یان مانەوە بە خەوتوویی قورستر بکات.

پێویستە بەلایەنی کەمەوە 6 بۆ 8  کاتژمێر پێش نووستن خۆت لە کافایین بەدووربگریت. هەندێک کەس ڕەنگە پێویستیان بە 12 کاتژمێر بێت.

4. تووڕەیی و بێزاری (Irritability)

کافایین لەوانەیە ببێتە هۆی تووڕەیی، بەتایبەتی لەو کەسانەی کە بڕێکی زۆر بەکاردەهێنن.

ئەو کەسانەی کە نیگەرانی یان کێشەی دەروونییان هەیە، رەنگە بە بڕێکی کەمیش هەست بە بێزاری بکەن.

ئەگەر کافایین وات لێدەکات هەست بە تووڕەیی بکەیت، باشترە کەمتر بیخۆیتەوە.

5. زیادبوونی لێدانی دڵ

کافایین لەوانەیە ببێتە هۆی گۆڕانکارییەکی سووک لە لێدانی دڵدا، تەنانەت بە خواردنەوەی تەنها چوار کوپ قاوەش.

کاریگەرییەکەی لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر دەگۆڕێت. ئەو کەسانەی جەستەیان کافایین بەهێواشی شی دەکاتەوە، لەوانەیە بە خواردنەوەی تەنها 2-3 کوپ تووشی کێشەی دڵ ببن.

خێرابوونی لێدانی دڵ لەوانەیە نیشانەی هەستیاری، حەساسیەت، یان کێشەیەکی تەندروستی تر بێت.

6. زیادبوونی هەستکردن بە تینوێتی

تەنانەت وەرگرتنی بڕێکی کەمی کافایین (بۆ نموونە، 1 کوپ قاوە) لەوانەیە هەستی تینوێتی لەو کەسانەدا زیاد بکات کە بە شێوەیەکی بەردەوام نایخۆنەوە.

هەرچەندە بەڵگەی روون کەمە، بەڵام خواردنەوەی بڕێکی زۆر لەوانەیە هۆکارێک بێت بۆ تینوێتی زۆر.

7. میزکردنی زۆر و دووبارە:

کافایین بەرهەمهێنانی میز زیاد دەکات (واتە کاریگەری میزهێنەری هەیە) چونکە کار دەکاتە سەر فرمانی گورچیلەکان و شێوازی مامەڵەکردنی لەش لەگەڵ خوێدا.

ئەم میزکردنە زۆرە دەتوانێت ببێتە هۆی لەدەستدانی ماددە خۆراکییە سەرەکییەکان، کە زیان بە تەندروستی دەگەیەنێت.

8. ئازاری سنگ

ئازاری سنگ کاتێک روودەدات کە رۆیشتنی خوێن بۆ دڵ بلۆک دەبێت. وەرگرتنی بڕێکی زۆری کافایین لەوانەیە ئەم بەرتەسکبوونەوەیە زیاد بکات.

مەترسییەکە بە گشتی کەمە بۆ ئەو کەسانەی رۆژانە تەنها 1-3 کوپ قاوە دەخۆنەوە.

ئاگادارییەکی زۆر گرنگ: ئەگەر دوای خواردنەوەی کافایین تووشی ئازاری سنگ بوویت، دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکە.

9. مەترسیی نەزۆکی لە پیاواندا

خواردنەوەی زیاتر لە 400 میلیگرام کافایین لە رۆژێکدا لەوانەیە مەترسیی لاوازبوونی توانای منداڵبوون لە پیاواندا زیاد بکات.

10. لاوازبوونی ئێسکەکان

وەرگرتنی زیاتر لە 400 میلیگرام کافایین لە رۆژێکدا لەوانەیە مەترسیی لاوازبوونی ئێسکەکان زیاد بکات.

توێژینەوەیەک دەریخستووە کە خواردنەوەی نزیکەی چوار کوپ قاوە دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی ڤیتامینەکانی وەک (B1, B12) و کانزاکانی وەک (کالسیۆم، مەگنسیۆم، سۆدیۆم، پۆتاسیۆم)، کە کاریگەری نەرێنی لەسەر تەندروستی ئێسک هەیە.