١٧ی نیسانی ٢٠٢٢
دروستکردنی ئەو بینایە تێچووەکەی زیاتر لە ٥٥٠ ملیۆن دینارە و لەسەر ئەرکی مەکتەبی ئیدارە و درایی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان جێبەجێ دەکرێت. ھاوکات لەسەر بڕیاری بافڵ جەلال تاڵەبانی نۆژەنکردنەوەی ھەردوو بینای بەشەناوخۆیی کوڕان و کچان لە خانەقین دەستپێکردووە.
نوێترین هەواڵەکانلە کاتێکدا زۆرێک لە دامەزراوە میدیاییەکان لەسەر ئاستی جیهان روو لە بەکارهێنانی زیاتری تەکنەلۆژیای زیرەکی دەستکرد (AI) دەکەن بۆ کەمکردنەوەی خەرجییەکان و زیادکردنی بەرهەم، چەندین گۆڤار و ماڵپەڕی گەورە رووبەڕووی رەخنەی توند بوونەتەوە.
هۆکاری ئەم رەخنانەش بڵاوکردنەوەی وتار و بابەتی ساختەیە کە بە تەواوی لەلایەن زیرەکی دەستکردەوە نووسراون، بەبێ ئەوەی لەلایەن سەرنووسەرەکانەوە بە وردی پشکنینیان بۆ کرابێت.
یەکێک لەو گۆڤارانەی تووشی ئەم کێشەیە بووە، گۆڤاری "بیزنس ئینسایدەر"ە، کە خاوەندارێتی کۆمپانیای گەورەی "ئەکسێل سپرینگەر" دەکات. سێ مانگ دوای ئەوەی گۆڤارەکە پلانی کەمکردنەوەی نزیکەی سێیەکی کارمەندەکانی راگەیاند بە بیانووی "پشت بەستنی تەواو بە زیرەکی دەستکرد"، ناچار بوو ژمارەیەک وتار بسڕێتەوە کە دەرکەوت لەلایەن زیرەکی دەستکردەوە نووسراون.
بەپێی زانیارییەکانی رۆژنامەی "پرێس گازێت"ی بەریتانی، دوو دامەزراوەی دیکەش، ئەوانیش گۆڤاری "وایرێد"ی تایبەت بە تەکنەلۆجیا و ماڵپەڕی رێکخراوی "ئیندێکس ئۆن سێنسەرشیپ" (پێنوێنی سانسۆر) کە چاودێری ئازادی رادەربڕین دەکات، ناچار بوون چەند بابەتێک بسڕنەوە کە بە ناوی "ماراگو بلانچارد"ەوە بڵاوکرابوونەوە.
ئەم وتارانە دوای ئەوە سڕانەوە کە ژمارەیەک ناڕاستی و هەڵەی زەقیان تێدا دۆزرایەوە، وەک دروستکردنی ناوی شار و کۆمپانیای خەیاڵی، کە پێش بڵاوکردنەوەیان لەلایەن سەرنووسەرەکانەوە نەدۆزرابوونەوە. رۆژنامەی "دیسپاتچ"ی بەریتانی، یەکەم لایەن بوو کە زەنگی مەترسی لێدا، دوای ئەوەی گومانی لە وتارێکی پێشنیارکراوی بلانچارد کرد سەبارەت بە شارۆچکەیەکی کانزایی خەیاڵی لە ویلایەتی کۆلۆرادۆ، پاشان زانیارییەکانی نارد بۆ رۆژنامەی "پرێس گازێت".
گۆڤاری "وایرێد" وتارێکی بلانچاردی بڵاوکردبووەوە دەربارەی ئەو ژنا و پیاوە راستەقینانەی کە لە رێگەی پلاتفۆرمەکانی وەک "ماین کرافت" و "رۆبلۆکس"ەوە هاوسەرگیری لەسەر ئینتەرنێت دەکەن. گۆڤارەکە لە مانگی ئابدا وتارێکی داوای لێبوردنی بڵاوکردەوە و تێیدا نووسیبووی: "چۆن گۆڤاری وایرێد فێڵی لێکرا لەلایەن نووسەرێکی سەربەخۆوە کە زیرەکی دەستکردی بەکارهێناوە بۆ نووسینی تەواوی بابەتەکە... ئەگەر هەر لایەنێک بتوانێت فێڵ و ساختەکارییەکانی زیرەکی دەستکرد بدۆزێتەوە، ئەوا وایرێدە... بە داخەوە، یەکێک توانی ئێمە چەواشە بکات."
هەروەها گۆڤاری "بیزنس ئینسایدەر" لە مانگی نیسانی رابردوودا دوو وتاری بلانچاردی بڵاوکردبووەوە، نزیکەی مانگێک پێش ئەوەی کۆمپانیاکە رایبگەیەنێت کە %21ی کارمەندەکانی لە کار دەردەکات لە چوارچێوەی هەوڵەکانی بۆ "تەواو پشت بەستن بە زیرەکی دەستکرد". یەکێک لە وتارەکان بە ناوی "کارکردن لە دوورەوە باشترین شت بوو بۆ من وەک دایکێک، بەڵام خراپترین شت بوو بۆ من وەک کەسێک"، وتارەکەی دیکەش بە ناوی "لە تەمەنی چل و پێنج ساڵیدا بوومە خاوەنی یەکەم منداڵم. لە رووی داراییەوە جێگیر بووم و ساڵانێک ئەزموونی ژیان رێنماییم دەکات."
دوای ئەم روداوانە، ماڵپەڕی "بیزنس ئینسایدەر" هەردوو وتارەکەی سڕییەوە و لە جێگەیاندا پەیامێکی دانا کە تێیدا هاتبوو: "ئەم وتارە سڕایەوە چونکە لە ئاستی مەرجەکانی بیزنس ئینسایدەر دا نەبوو.".
ئەم هەواڵە بە پاشەکشەیەکی گەورە دادەنرێت بۆ ئەو هەوڵانەی کە لە زۆرێک لە ژوورەکانی هەواڵدا دراون بۆ کەمکردنەوەی تێچوون و زیادکردنی بەرهەم بە بەکارهێنانی زیرەکی دەستکرد. دوو توێژینەوە کە لە مانگی ئازار و ئابدا ئەنجامدراون ئاماژە بەوە دەکەن کە نزیکەی نیوەی رۆژنامەنووسانی جیهان ئێستا پشت بە زیرەکی دەستکرد دەبەستن لە بەرهەمهێنانی بابەتەکانیاندا.
زانا و پسپۆڕانی بواری بایۆلۆجی و خەو ئاماژە بەوە دەکەن کە هەستکردن بە خەواڵوویی بەردەوام، تەنانەت لە کاتەکانی چالاکییەکانی رۆژانەشدا، دەکرێت نیشانەی تێکچوون بێت لە ریتمی بایۆلۆجی جەستەدا، کە بە خواردنەوەی قاوە چارەسەر ناکرێت.
ریتمی بایۆلۆجی و خەوی نیوەڕۆ:
ڤلادیمیر دۆرۆخۆڤ، زانای بایۆلۆجی، رونیدەکاتەوە کە مرۆڤ دوو ریتمی بایۆلۆجی هەیە – شەو و رۆژ – بۆیە هەندێک جار ئارەزووی خەوتن لە کاتی رۆژدا سروشتییە، و ئەم پشووە دەتوانێت سوودبەخش بێت تەنانەت ئەگەر کورت بێت.
بەپێی وتەی دۆرۆخۆڤ، خەوی نیوەڕۆی کورت لە کاتی رۆژدا بە سوود دادەنرێت، بەڵام بە مەرجێک زۆر درێژ نەبێت. ئەو دەڵێت: "خەوی نیوەڕۆ نابێت لە نیو کاتژمێر تێپەڕێت، چونکە ئەگەر نا، جەستە دەچێتە قۆناغی خەوێکی قووڵەوە، کە لەوانەیە ببێتە هۆی تێکدانی خەوی ئاسایی شەوانە."
هەروەها دۆرۆخۆڤ ئاماژە بەوەشدەکات، کە باشتر وایە خەوی نیوەڕۆ پێش کاتژمێر 4:00ی پاشنیوەڕۆ بێت، چونکە خەوتن لە دوای ئەم کاتە خەوی شەوانە تێکدەدات، بەتایبەتی بۆ ئەو کەسانەی کە کێشەی بێخەویان هەیە، و بەمانە ئامۆژگاری دەکرێت کە بە هیچ شێوەیەک لە کاتی رۆژدا نەخەون.
بەڵام بۆ ئەو کەسانەی کە کێشەی خەوی شەوانەیان نییە، وەرگرتنی پشوویەکی کورت لە کاتی رۆژدا یارمەتی چالاککردنەوەی جەستە و زیادکردنی بەرهەمهێنان دەدات.
کات و ماوەی گونجاوی خەوی نیوەڕۆ:
لە لایەکی دیکەوە، دکتۆر داریا لیبیدێڤا، پسپۆڕی خەو و غوددەکان، ئاماژە بەوە دەکات کە خەوی نیوەڕۆ نابێت لە 20 بۆ 30خولەک تێپەڕێت، چونکە ئەگەر درێژ بێتەوە، لەوانەیە کەسەکە بە ماندوێتی یان سەرئێشەوە لە خەو هەڵسێت. ئەویش پێشنیار دەکات کە خەوی نیوەڕۆ لە نێوان کاتژمێر یەکی نیوەڕۆ تا سێی پاشنیوەڕۆ بێت.
لە پاش ئەوەی بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، وەک سەرۆکی هاوپەیمانیی حیزبە سۆسیال دیموکراتەکانی وڵاتانی عەرەبی هەڵبژێردرا، شێخ جەعفەر شێخ مستەفا، لە پەیامێکی پیرۆزباییدا رایگەیاند؛ "هەموومان لە ژێر دروشمی یەکڕیزی یەکێتییەکەمان پاڵپشت دەبین بۆ سەرخستنی ئەرکەکانت."
دەقی پەیامی پیرۆزباییەکەی "شێخ جەعفەر شێخ مستەفا:
بەڕێز کاک بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان
بە بۆنەی هەڵبژاردن و دیاریکردنی بەڕێزتان بە سەرۆکی هاوپەیمانیی سۆسیال دیموکرات لە جیهانیی عەرەبی، پیرۆزباییەکی گەرمت ئاراستە دەکەم و هیوای سەرکەوتنت بۆ دەخوازم.
یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان لە ڕابردوودا بە ڕابەرایەتی هەڤاڵی خوالێخۆشبوو مام جەلال، ڕۆڵێکی کاریگەری هەبووە لە بەرەوپێشچوونی پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان، لە قۆناغی ئێستاشدا لەسەر هەمان ڕێبازی مام بەردەوامە لەسەر پەرەپێدان و فراوانکردنی پەیوەندییەکان بەشێوەیەکی گشتیی، لەپێناو فەراهەمکردنی ئاشتی و ئارامیی بۆ گەلانی جیهان و بەدەستهێنانی مافە ڕەواکانی گەلی کورد و کوردستان.
لە ئەمڕۆوە ئەرکی سەر شانی بەڕێزتان لە ئاست بەرپرسیارێتیدا قورستر دەبێت، بەڵام هەموومان لە ژێر دروشمی یەکڕیزی یەکێتییەکەمان پاڵپشت دەبین بۆ سەرخستنی ئەرکەکانت، لەپێناو خزمەتکردنی گیانی پێکەوەیی و پاراستنی ئاشتیی و سەقامگیری بۆ جیهانی مرۆڤایەتی.
شێخ جەعفەر شێخ مستەفا
جێگری سەرۆکی هەرێمی کوردستان
٢٠٢٥/٨/٣٠
