بەهۆی وتەکانی دژی  رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا، داواکاری گشتیی ئەنقەرە دەستی بە لێکۆڵینەوە کرد لەگەڵ ئۆزگور ئۆزێل، سەرۆکی گشتیی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە).

لێکۆڵینەوەکە دوای ئەوە دێت کە ئۆزێل لە لێدوانێکیدا سەبارەت بە دەنگۆی چوونە پاڵی ئۆزلەم چەرچیئۆغڵو، سەرۆکی شارەوانیی گەورەی ئایدن بۆ ئاکپارتی، رەخنەی توندی لە ئەردۆغان گرت. ئۆزێل رایگەیاندبوو، کە فشار خراوەتە سەر چەرچیئۆغڵو و پێی وتراوە: "یان وەرە ناو پارتەکەم یان دەتخەمە زیندانەوە."

سەرۆکی جەهەپە لە درێژەی قسەکانیدا بە بە توندی هێرشی کردبووە سەر ئەردۆغان و وتبووی: "تۆ لە 31ی مارسدا بە شەق و لێدان لە ئایدن دەرکرایت. ئەمەیە پیاوەتی؟ ئاوا دەتەوێت ئایدن بەدەست بهێنیت؟"

وەزیری داد: "ئەمە هێرشە بۆ سەر ئیرادەی86 ملیۆن هاووڵاتی"

یەڵماز تونچ، وەزیری دادی تورکیا، لەسەر هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاند کە داواکاری گشتیی ئەنقەرە بە تۆمەتی "سوکایەتیکردن بە سەرۆک کۆمار" لێکۆڵینەوەی لەگەڵ ئۆزێل دەستپێکردووە.

تونچ لە راگەیەندراوەکەیدا نووسیویەتی: "ئەو ووتانەی کە سنووریان بەزاندووە و لە دەرەوەی رێزن، هێرشێکی ئاشکرایە بۆ سەر ئیرادەی 86 ملیۆن هاووڵاتی کە سەرۆک کۆمار نوێنەرایەتییان دەکات."ناوبراو هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە سیاسەت دەبێت لە چوارچێوەی ئەدەب و رەوشتدا بکرێت و ئەو زمانە "ناشایستەیەی" ئۆزێل بەکاریهێناوە، چیتر تەنها کێشەی شێوازی قسەکردن نییە و لە رێز و نەزاکەتی سیاسی دەرچووە.

کاردانەوەی ئاکپارتی

عومەر چەلیک، وتەبێژی ئاکپارتی، بە توندی ئیدانەی قسەکانی ئۆزێلی کرد و بە "ناشایستە" وەسفی کردن. چەلیک رایگەیاند: "ئەوەی ئۆزگور ئۆزێل دەیکات سیاسەت نییە، بەڵکو بووەتە ناوەندێک بۆ ژەهراویکردنی سیاسەت."

هەروەها بورهانەددین دوران، سەرۆکی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی سەرۆکایەتی کۆمار، کاردانەوەی نیشاندا و وتەکانی ئۆزێلی بە "سوکایەتی" ناوبرد و داوای پاراستنی ئاست و شێوازی گفتوگۆی سیاسی کرد.

شایەنی باسە، ماددەی 299ی یاسای سزاکانی تورکیا، "سوکایەتیکردن بە سەرۆک کۆمار" وەک تاوان ناساندووە و سزای زیندانیکردنی بۆ داناوە. جەهەپە پێشتر داوای هەڵوەشاندنەوەی ئەم ماددەیەی کردبوو و بە "نائاسایی" وەسفی کردبوو، چونکە پێی وایە ئەم یاسایە پارێزبەندییەکی نادادپەروەرانە بە سەرۆک کۆمار دەبەخشێت کە هاوکات سەرۆکی پارتێکی سیاسییشە.

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، رایگەیاند کە "ئەگەرێکی زۆر باش" هەیە بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوەیەکی سێقۆڵی لەگەڵ ڤلادیمیر پوتین، سەرۆکی روسیا و ڤۆلۆدیمیر زیلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین، ئەمەش دوای کۆبوونەوە چاوەڕوانکراوەکەی لەگەڵ پوتین لە ئەلاسکا.

ئەم لێدوانەی ترەمپ دوای کۆبوونەوەیەکی ئۆنلاین هات کە ئەمڕۆ چوارشەممە لەگەڵ ڤلادیمێر زیلێنسکی و سەرکردەکانی ئەوروپا، ئەنجامی دا.  ئامانج لەم کۆبوونەوە ئۆنلاینە، گەیاندنی هەڵوێستی یەکگرتووی ئەوروپا و ئۆکراینیا بوو بە ترەمپ بەر لە کۆبوونەوەی رۆژی هەینی لەگەڵ پوتن.

هەڕەشە و بەڵێنییەکانی ترەمپ

لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لە سەنتەری کەنەدی لە واشنتۆن، ترەمپ جەختی لەوە کردەوە کە ئەگەر کۆبوونەوەکەی لەگەڵ پوتین "بەباشی بەڕێوەبچێت،" ئەوا "کۆبوونەوەیەکی دووەمی خێرا" لەنێوان پوتین و زێلێنسکیدا رێکدەخرێت و ئەگەری هەیە خۆیشی بەشداری تێدا بکات.

هاوکات، ترەمپ هۆشدارییەکی توندیشی ئاراستەی مۆسکۆ کرد و رایگەیاند ئەگەر پوتن رازی نەبێت بە راگرتنی شەڕ لە ئۆکراین، رووبەڕووی "ئەنجامی زۆر سەخت" دەبێتەوە.  کاتێک پرسیاری ئەوەی لێکرا کە ئایا ئەو ئەنجامانە سزای ئابووری یان گومرگی دەبن، ترەمپ وتی: "پێویست ناکات بیڵێم. ئەنجامی زۆر توند دەبێت."

نیگەرانییە ئەوروپی و ئۆکرانییەکان

سەرکردە ئەوروپییەکان و زێلێنسکی نیگەرانیی خۆیان نیشانداوە لە ئەگەری هەر رێککەوتنێک لەسەر ئۆکراین بەبێ ئامادەبوونی نوێنەری کیێڤ.
زێلێنسکی جەختی کردەوە کە "گفتوگۆکردن لەسەرمان، بەبێ بەشداریمان، سەرکەوتوو نابێت."هەروەها رەتیکردەوە کە ئۆکراین دەستبەرداری هیچ خاکێکی خۆی ببێت لە بەرامبەر ئاگربەستدا، کە بەپێی زانیارییەکان یەکێک بووە لە پێشنیازەکانی روسیا.

فریدریش مێرزی راوێژکاری ئەڵمانیا، دوای پەیوەندییە ئۆنلاینەکە رایگەیاند کە ترەمپ "بەشێوەیەکی گشتی هاوڕایە" لەگەڵ هەڵوێستەکانی ئەوروپا سەبارەت بە مەرجەکانی رێککەوتنی ئاشتی. سەرکردە ئەوروپییەکان جەخت لەسەر ئەوە دەکەنەوە کە دەبێت ئاگربەست پێش هەر گفتوگۆیەک بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە و دەبێت ئۆکراین لە سەر مێزی دانوستانەکاندا ئامادەبێت.

لووتکەی نێوان ترەمپ و پوتین بڕیارە رۆژی هەینی لە بنکەی سەربازیی ئێلمێندۆرف-ریچاردسۆن لە ئەنکۆرەیج، ئەلاسکا، بەڕێوەبچێت. ئەمە یەکەم دیداری رووبەڕووی نێوان سەرۆکی ئەمریکا و رووسیایە لەدوای دەستپێکردنی جەنگی ئۆکراینیاوە. چاوەڕوان دەکرێت ئەم کۆبوونەوەیە هەنگاوێکی سەرەتایی بێت بۆ تێگەیشتن لە هەڵوێستی روسیا و کردنەوەی دەرگا بۆ دانوستانە فراوانترەکان.

ئێوارەی ئەمڕۆ چوارشەممە، گەشتیارێکی عەرەب لە گەلی شێرانە لە سنووری ناحیەی دێرەلوکی سەر بە قەزای ئامێدی، لەناو ئاودا خنکا و گیانی لەدەستدا.

تەندروستی قەزای ئامێدی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، گەشتیارەکە پیاوێکە و خەڵکی پارێزگای نەجەفە و تەمەنی ٢٤ ساڵە. پاش خنکانی، تەرمەکەی لە ئاوەکە دەرهێنراوە و سەرەتا گوازراوەتەوە بۆ نەخۆشخانەی ئامێدی و دواتر رەوانەی پزیشکی دادی دهۆک کراوە بۆ ئەنجامدانی توێکاری.

بەپێی زانیارییەکان، ئەمە دەبێتە دووەم حاڵەتی خنکان لە گەلی شێرانە لەم ساڵدا.