د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق جەختیکردەوە کە چاکسازی لە مەسەلەی زەوی و زار چیتر پێویستییەکی ژینگەیی نییە، بەڵکو بووەتە بەرپرسیارێتییەکی مۆراڵی بەرامبەر بە نەوەکانی داهاتوو، و زامنی داهاتوویەکی بەردەوام دەکات بۆ ئێمە و منداڵەکانمان.

ئەم لێدوانە لە میانی وتارێکیدا بوو کە ئەمڕۆ چوارشەممە لە پەیمانگای زانستی بۆ خوێندنی باڵا لە پارێزگای نەجەف پێشکەشی کرد.

سەرۆک کۆمار رایگەیاند کە چارەسەری بەردەوام تەنیا لە رێگەی هەوڵی ناوخۆیی کاریگەرەوە دەتوانرێت بەدیبێت، روونیکردەوە کە هاندانی کۆمەڵ بنەمای ستراتیژییمانە بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاڵەنگارییەکان.

دواتر د. لەتیف رەشید وەڵامی پرسیاری پرۆفیسۆر و توێژەرانی پەیوەست بە دۆسییەی ئاو و کاریگەرییەکانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ سەبارەت بە پشکی ئاوی عیراق دایەوە، جەختی لەسەر پەرۆشی عیراق کردەوە بۆ گرتنەبەری رێگاچارەی بەردەوام کە مافی بەشە ئاو زامن بکات و هاریکاری ئیقلیمی لەم بوارەدا پەرەپێبدات.

هاوکات سەرۆک کۆمار داوای تەرخانکردنی سەرچاوەی دارایی زیاتری کرد بۆ دروستکردنی بەنداو لە عیراق بۆ چەسپاندنی ئاسایشی ئاو و چارەسەرکردنی ئاستەنگەکانی کەمی سەرچاوەکان.

ئەمەی خوارەوە دەقی ئەو وتارەیە کە سەرۆک کۆمار پێشکەشی کرد:

 

بەڕێزان،

سڵاو و ستایشی خودای گەورەتان لەسەر بێت

خۆشحاڵم کە ئەمڕۆ وەک ئەندازیارێکی بەڕێوەبردنی ئاو بە دەیان ساڵ ئەزموون لەگەڵتانم کە بەشێکی زۆری ژیانی پیشەیی خۆمم تەرخان کردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی کەمی ئاو و پەرەپێدانی شێوازی بەکارهێنانی زەوی بە شێوەیەکی بەردەوام.

 ئەمڕۆ رووبەڕووی چەندین ئاڵەنگاری دەبینەوە،  ئەوانە تەنیا مەسەلەیەکی تیۆری نین بەڵکو دۆخێکی بەپەلەیە کە پێویست دەکات بە خێرایی هەنگاو بنێین، بەپێی ئەو ستراتیژانەی کە کاردەکەن بۆ چارەسەرکردنی ئەم مەسەلانە بە شێوەیەکی کاریگەر و ڕاستەوخۆ، لەپێناو فەراهامکردنی زەویی سەقامگیرتر لە ڕێگەی چاکسازی زەوییەوە.لە 40%ی زەوییەکانی جیهان بەپیتی لەدەستداوە، ئەمەش مەترسی لەسەر سەقامگیری ژینگەی ئابووری و کۆمەڵایەتیمان دروستکردووە ، ئەم دیاردەیە بووەتە هۆی دابەزینی بەرهەمی کشتوکاڵی و پیسبوونی ڕێڕەوی ئاوەکان و زیادبوون و خێراکردنی وشکەساڵی، ئەمەش ئابووری و بژێوی ژیانی لە سەرانسەری جیهاندا خستووەتە مەترسییەوە.

عیراقیش لەو ئاڵەنگارییانە بێبەری نییە، بەو پێیەی لە 39%ی زەوییەکانمان بەر بیابانبوون کەوتوون، لە کاتێکدا سەرچاوە ئاوییەکانمان کە بنەمای کشتوکاڵ و بژێوی ژیانن، بەدەست زیادبوونی فشارەوە دەناڵێنن.

دۆخەکە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما و کەمبوونەوەی ڕۆیشتنی ئاو لە ڕووبارەکانەوە کە لە وڵاتانی دراوسێوە دێن، خراپتر دەبێت. حکومەت لە بەرامبەر ئەم ئاڵەنگارییانە بێ دەسو پێ نەوەستاوە و هەنگاوی یەکلاکەرەوە و بەرجەستە دەنێت بۆ رووبەڕووبوونەوەیان، لە رێگەی سیاسەتی کاریگەرەوە بە ئامانجی گەیشتن بە گەشەپێدانی بەردەوام. ئەم دەستپێشخەرییە گەورانەی خوارەوە کە دەستمان کردووە بە جێبەجێکردن بریتین لە:

*هەنگاوی یەکەم و کاریگەر بریتیە لە باشترکردنی بەڕێوەبردنی سەرچاوەی ئاویی ئێستامان، بە پەرەپێدانی کارایی بەکارهێنانی ئاو و پەرەپێدانی سیستەمی ئاودێری مۆدێرن و کۆکردنەوەی ئاوی باران بۆ بەکارهێنانی لە زەوی ئاودێریدا.

*بەرنامەیەکی نیشتمانی فیدراڵی دە ساڵە بۆ بەرەنگاربوونەوەی بیابانبوون کە گرنگی بە دووبارە دارستانکردنەوە و پاراستنی خاک و وەرگرتنی شێوازی کشتوکاڵی بەردەوام دەدات.

*فراوانکردنی پڕۆژەی پشتێنەی سەوز: عیراق لە پرۆسەی دامەزراندنی ناوچەی پاراستندایە لە دەوروبەری شارەکانمان، بۆ کەمکردنەوەی مەترسی بیابان بە بەکارهێنانی ڕووەکە ناوخۆییەکان کە بەرگەی وشکەساڵی دەگرن. ئەم هەوڵانە بەشێکی دانەبڕاون لە ستراتیژی گەشەپێدانی ئابووری درێژخایەن بەتایبەتی لە بوارەکانی کشتوکاڵ و وزە و ئاسایشی ئاو.

گەشەپێدانی بەردەوام زامنی ڕاستەقینەی گەشەسەندنی هاوسەنگە کە تەندروستی ژینگەکەمان بۆ نەوەکانی داهاتوو دەپارێزێت.

لە پێناو گەشەپێدانی بەردەوامدا، عیراق بەرەو وزەی نوێبووەوە دەگۆڕێت بە پێشخستنی کشتوکاڵی زیرەک لە کەشوهەوا و هەمەچەشنکردنی بەرهەمەکان . هاوکات هاندانی کشتوکاڵی ئۆرگانیک و دووبارە دروستکردنەوە، و توندکردنی ڕێساکان بۆ پراکتیزکردنی بەکارهێنانی زەوی و چارەسەرکردنی ئاستەنگی ئاو کە  پێویستی بە هاوکاریی سنوور بەزاندن هەیلە ئێستادا عیراق سەرقاڵی دانوستانی بەردەوامە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی وەک تورکیا و ئێران، بە ئامانجی ڕێککەوتنی دادپەروەرانە بۆ دابەشکردنی ئاوی ڕووبارەکانی دیجلە و فورات . ئەم دانوستانانە کاری لە پێشینەی ستراتیژییە بۆ ئایندەی ناوچەکەمان. عیراق لە ئاستی نێودەوڵەتیدا شانبەشانی ڕێکخراوە جیهانییەکانی وەک ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی بیابانبوون، ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵ (FAO)، بەرنامەی خۆراکی جیهانی (WFP) و بانکی نێودەوڵەتی کاردەکات، بۆ پراکتیزەکردنی کشتوکاڵ کە بەرگەی کەشوهەوا بگرێت و دەستەبەری دارایی و شارەزایی پێویست بکات بۆ سەرکەوتن.

لە کۆتاییدا، ئێمە دەزانین کە چارەسەری بەردەوام تەنیا لە ڕێگەی کردەی ناوخۆیی کاریگەرەوە دەتوانرێت بەدەست بهێنرێت و هانی کۆمەڵ بدەین کە بنەمای ستراتیژی ئێمەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵەنگارییەکان.

چاکسازی زەوی تەنها پێویستییەکی ژینگەیی نییە، بەرپرسیارێتییەکی مۆراڵییە بەرامبەر بە نەوەکانی داهاتوو و پەیوەندی بە پاراستنی بژێوی ژیان و پاراستنی ئیکۆسیستەم و دەستەبەرکردنی داهاتوویەکی بەردەوام بۆ ئێمە و منداڵەکانمان  هەیە کە پابەندین بەم ئەرکە و هەوڵدەدەین هاوکاری وڵات و ڕێکخراوە پەیوەندیدارەکان بکەین بۆ گەیشتن بەو ئامانجانە.

 

سوپاس و سڵاو و ستایشی خوای گەورەتان لێ بێت.