ئاگرێکی بەرفراوان لە ناوچەی چیاکانی قودس کەوتووەتەوە و میدیاکانی ئیسرائیل بە خراپترین ئاگری ناودەبەن کە لە ماوەی چەندین ساڵی رابردودا کەوتبێتەوە. 

دەسەڵاتەکانی ئیسرائیل، ئەمڕۆ چوارشەممە باری نائاسایی و دەستپێکردنی پرۆسەی چۆڵکردنی بەکۆمەڵی کۆمەڵگا نیشتەجێبووەکانی ژێر هەڕەشەی ئاگریان راگەیاند.

فەرماندەی ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل رایگەیاند کە تا ئێستا بەڵێنی گەیشتنی سێ فڕۆکەی ئاگرکوژێنەوەی جۆری "قندهیر"یان لە ئیتالیا و کرواتیاوە وەرگرتووە، لە کاتێکدا گفتوگۆ لەگەڵ وڵاتانی دیکە لەوانە یۆنان و قوبرس بۆ بەشداریکردن لە هەوڵەکان بۆ کوژاندنەوەی ئاگر لە ئاسمانەوە بەردەوامە.

پۆلیسی ئیسرائیل رایگەیاند کە رێگای خێرای ژمارە 1، کە یەکێکە لە رێگا سەرەکییەکانی ناوچەکە، بەهۆی گەیشتنی ئاگرەکە پێی بە ناچاری داخراوە. وەزارەتی گواستنەوە و کۆمپانیای "نتیفی یسرائیل" رونیان کردەوە کە تیمە تایبەتەکان پەرژینی جیاکەرەوەیان بە درێژایی رێگاکە هەڵگرتووە بۆ ئاسانکردنی تێپەڕبوونی ئۆتۆمبێلەکانی فریاکەوتن.

هاوکات هەواڵەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئاگرەکە بۆ ناوچەکانی نیڤە شالۆم، بێت مەئیر، نەحشۆن، میڤۆ حۆرۆن، کۆمەڵگای لەترون و پارکی کەنەدا بڵاوبووەتەوە و لە ناچاریدا بە هەزاران کەس ناوچەکانیان چۆڵکردووە. بەڕێوەبەرایەتی ئاگرکوژاندنەوە و فریاکەوتنیش رایگەیاندووە کە 105 تیمی ئاگرکوژاندنەوە لەسەر زەوی و12 فڕۆکە کاردەکەن بۆ کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە.

بەپێی پێشبینی کەشناسی، خێرایی با لە نێوان 60 بۆ 70 کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدایە، ئەمەش وایکردووە کۆنترۆڵکردنی ئاگرەکە بۆ تیمەکان زۆر قورس بێت.

لە نەخۆشخانەی هەداسا عەین کارم، کە نزیکە لە ناوچەی ئاگرەکە، بەشێک لە نەخۆشەکان گواستراونەتەوە و هەروەها ستافەکە ئامادەکراوە بۆ وەرگرتنی برینداران.

بەوتەی پۆلیس، پیاوێک لە دانیشتوانی ئوم تووبا کە لە پەنجاکانی تەمەنیدایە، بە تۆمەتی ئاگر تێبەردانی کێڵگەیەک دەستگیرکراوە.

وەزارەتی دەرەوە پشتڕاستی کردەوە کە ئیسرائیل داوای لە پێنج وڵات کردووە هاوکاریبکەن.

لەم چوارچێوەیەدا، فەرماندەی هێزەکانی ئاگرکوژێنەوە لە ناوچەی قودس ئاگرەکەی بە "بێ وێنە لە خێرایی و فراوانیدا" وەسف کرد، ئاماژەی بەوەش کرد کە هەر شارۆچکەیەک لەژێر هەڕەشەدا بێت، دەستبەجێ چۆڵ دەکرێت.

حكومەتی هەرێم جەخت دەكاتەوە لەوەی بۆ دەستپێكردنەوە بە هەناردەی نەوت، پابەندییەکانی خۆی بەتەواوی جێبەجێ کردوە و هیچ ئاستەنگ و بەربەستێک لەلایەن هەرێمەوە نییە.

ئەمڕۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان كۆبوەوە و لە پاش کۆبوونەوەکە راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و تیایدا ئاماژەی بەوەکردووە کە لە کۆبوونەوەکەدا باس لە چەند پرسێک کراوە و بڕگەی دووەمیش تایبەتکراوە بە خەرجكردنی شایستە داراییەكانی خانەنشین بوەكان، لەو روەشەوە ئەنجومەنی وەزیران بڕیار دا كە لیژنەی تایبەتمەندی هاوبەش پێکبهێنن بۆ دانانی رێکار و میکانیزمیی گونجاو بۆ ئاسانکاریی لە زو بەجێگەیاندنی ڕێکارەکانی خانەنشینی و خەرجکردنی موچە و شایستەکانی خانەنشینانی هەرێمی کوردستان لە کەرتەکانی مەدەنی و سەربازیی و هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ.

ئەمەش دەقی راگەیەندراوەكەیە:

ئەنجومەنی وەزیران وەزارەتە پەیوەندیدارەکانی ڕاسپارد، بەزوترین کات لیژنەی تایبەتمەندی هاوبەش پێکبهێنن بۆ دانانی ڕێکار و میکانیزمی گونجاو بۆ ئاسانکاری لە زو بەجێگەیاندنی ڕێکارەکانی خانەنشینی و خەرجکردنی موچە و شایستەکانی خانەنشینانی هەرێمی کوردستان.

ئەمڕۆ چوارشەممە 30ی نيسانى 2025، بە سەرپەرشتيی سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی و ئامادەبونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیران، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبوەوە.

لە سەرەتای کۆبونەوەکەدا، کەمال محەمەد ساڵح، وەزیری سامانە سروشتییەکان بە وەکالەت، دوا پێشهاتەکانی پەیوەندیدار بە گفتوگۆ و دانوستانەکانی تایبەت بە دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لەسەر بنەمای یاسای هەمواری یەکەمی یاسای بودجەی گشتیی عێراقی فیدراڵ و ئەنجامی کۆبونەوەی هەردو حکومەتی هەرێم و فیدراڵ و کۆبونەوەی هاوبەشی حکومەتی هەرێم و کۆمپانیا نەوتییەکان خستەڕو.

وەزیری سامانە سروشتییەکان بە وەکالەت، لە ڕاپۆرتێکدا، ڕونی کردەوە کە وەزارەتیان ئەوەندەی پەیوەندی بە حکومەتی هەرێم هەبێت، پابەندییەکانی خۆی بەتەواوی جێبەجێ کردوە بە ئاراستەی هەرچی زو دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم و دانانی داهاتەکەی لە گەنجینەی گشتيی فیدڕاڵ، لەم ڕوەوە هیچ ئاستەنگ و بەربەستێک لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە نییە بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم.

دواتر هەریەک لە ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران و ئامانج ڕەحیم، سکرتێری ئەنجومەنی وەزیران، وردەکاريی تەوەرەکانی گفتوگۆی نێوان لایەنە پەیوەندیدارەکانيان لەسەر ئاستی حکومەتی فیدڕاڵ و حکومەتی هەرێم و کۆمپانیا نەوتیيەکان خستەڕو و ئاماژە بەو بڕگانەی گفتوگۆکان درا کە بەرەوپێشچونی باشیان بەخۆوە بینیوە و هەوڵەکان بەردەوامن بۆ یەکلاییکردنەوەی ئەو تەوەرانەی ماون و پەیوەندیدارن بە کۆمپانیا نەوتییەکان.

ئەنجومەنی وەزیران هەڵوێستی نەگۆڕی خۆی بۆ پشتیوانيی دانوستان و گفتوگۆکانی نێوان هەردو وەزارەتی نەوت و سامانە سروشتییەکان دوپات دەکاتەوە بۆ هەرچی زو دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت. لەم پێناوەشدا، ئەنجومەنی وەزیران داوا لە وەزارەتی سامانەسروشتییەکان و وەزارەتی نەوتی فیدراڵ و کۆمپانیا نەوتيیەکان و کۆمپانیای سۆمۆ دەکات، لە هاوئاهەنگی و دانوستان بەردەوام بن بۆ ئەوەی لە زوترین کاتدا، بابەتەکان یەکلایی بکەنەوە و بگەنە ڕێککەوتن و دەست بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم بکەن بۆ ئەوەی چیتر زیانی دارایی بە گەنجینەی گشتی نەگات کە دەیان ملیار دۆلاری تێپەڕاندوە.

لە بڕگەی دوەمدا، گفتوگۆ لەسەر ڕێکخستنەوەی دامەزراوەی بەڕێوەبردنی خانەنشینی گشتی لە هەرێمی کوردستان کرا لە بەر ڕۆشنایی یاسای خانەنشینی گشتی یەکگرتوی ژمارە 9 ی ساڵی 2014 و بڕیاری دادگای فیدراڵی، لەم بڕگەیەدا لەلایەن عەبدولحەکیم خسرەو سەرۆکی فەرمانگەی هەماهەنگی و بەدواداچون ڕاپۆرتێک خرایەڕو.


لە دوای گفتوگۆ و ڕاگۆڕینەوە، ئەنجومەنی وەزیران وێڕای جەختکردنەوە لە بایەخدانی تایبەت بە خانەنشینان و ڕەچاوکردنی تایبەتمەندییان کە تەمەنی خۆیان لە خزمەتی گشتی بەسەربردوە و شایانی خزمەتکردنن، ئەنجومەنی وەزیران، وەزارەتەکانی (دارایی و ئابوری، كاروباری پێشمەرگە و ناوخۆ )ی ڕاسپارد، بەزوترین کات لیژنەی تایبەتمەندی هاوبەش پێکبهێنن بۆ دانانی ڕێکار و میکانیزمیی گونجاو بۆ ئاسانکاریی لە زو بەجێگەیاندنی ڕێکارەکانی خانەنشینی و خەرجکردنی موچە و شایستەکانی خانەنشینانی هەرێمی کوردستان لە کەرتەکانی مەدەنی و سەربازیی و هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ، بەجۆرێک کە ڕاییکردنی مامەڵەکانی خانەنشینی و خەرجکردنی شایستەکانیان دوا نەکەوێت.

ئەنجومەنی سوریای دیموکرات (مەسەدە) راگەیەندراوێکی سەبارەت بە دۆخی سوریا بڵاوکردەوە و داوا لە هەموو لایەنەکان دەکات؛ ئاگربەست ڕابگەیەنن و هێمنی بپارێزن، هەروەها بەرپرسیارێتی تەواوی خراپبوونی بارودۆخەکە دەخاتە ئەستۆی دەسەڵاتی دیمەشق.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە: "ئەنجومەن پێی وایە بەکارهێنانی زۆری هێز، سوریا دەگەیەنێتە لێواری روخان و کەلێنی نێوان رۆڵەکانی گەلی سوریا - کە رژێمی روخاو دروستی کردووە - فراوانتر دەکات، هەروەها دەرگا دەکاتەوە بۆ دەستێوەردانی دەرەکی، بەتایبەت ئەو لایەنانەی کە ئاسایش و سەقامگیری وڵات دەکەنە ئامانج و هەوڵ دەدەن بۆ زاڵبوون بەسەر سوریا و داماڵینی لە یەکێتی و سەروەری خۆی."

ئەنجومەنی سوریای دیموکرات داوا لە دەسەڵاتی دیمەشق دەکات کە ئاسایش زامن بکات و چالاکی و کردەوە دوژمنکارییەکان رابگرێت، هەروەها سەرچاوەکانی هاندانی تایفەگەری و گوتاری ڕق وشک بکات. 

ئەنجومەن پێی وایە دەبێت پەلە بکرێت لە سازدانی کۆنگرەیەکی نیشتیمانی گشتگیر بە بەشداری ڕاستەقینە و کارای هەموو پێکهاتە و ڕەنگەکانی گەلی سوریا، بۆ راستکردنەوەی رەوتی پرۆسەی گواستنەوە و داڕشتنی دەستورێکی نیشتیمانی دیموکراتی سەردەمیانە کە شایستەی قوربانیە گەورەکانی سورییەکان بێت و گوزارشت لە خواستەکانیان بکات، مافەکانیان بپارێزێت و بناغەی دەوڵەتی هاووڵاتیبوون و دادپەروەری دابمەزرێنێت.

شایانی باسە، لەم دواییەدا ناوچەکانی ئەشرەفیەی سەحنایا و جەرمانا لە دەوروبەری دیمەشق، شایەتی چەندین پێکدادان بوون لە نێوان هێزەکانی سەر بە حکومەتی سوریا و چەندین گروپی چەکداری لۆکاڵی، کە بۆتە هۆی کوژرانی چەندین کەس.