خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی جیاوازتر لە خەڵاتەکانی تری نۆبڵ، لە لایەن ئەکادیمیای سویدەوە نادرێت، بەڵکو لە لایەن کۆمیتەی نۆبڵی نەرویجەوە لە ئۆسلۆ دابەشدەکرێت.
پێوەرە سەرەکیەکان بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بە پێی ویستی ئالفرێد نۆبڵ بریتین لە:
- کار بۆ پێکهێنانی برایەتی لە نێوان نەتەوەکاندا
- هەوڵدان بۆ لەناوبردن یان کەمکردنەوەی سوپاکان
- پەرەپێدان و گەشەپێدانی کۆنفرانسەکانی ئاشتی
پێوەرە سەردەمیەکان:
- کار بۆ چارەسەری ناکۆکیەکان بە ئاشتی
- پشتگیری مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی
- کار بۆ چارەسەری کێشە جیهانیەکان وەک گۆڕانی کەشوهەوا
- پشتگیری لە دامەزراوە نێودەوڵەتیەکان
- هەوڵی ئاشتیخوازی لە ناوچە ناکۆک و شەڕاویەکاندا
کۆمیتەکە پێکهاتووە لە پـێـنـج ئەندام کە لە لایەن پەرلەمانی نەرویجەوە هەڵدەبژێردرێن. ئەوان ساڵانە نزیکەی 200-300 پێشنیازیان پێدەگات لە کەسایەتی و دامەزراوە جۆراوجۆرەکانەوە.
بۆ ئەمساڵ، 2025، هاوشانی زۆر کەسایەتی جیهانی، دوو کورد کاندیدی نۆبڵن، ئەوانیش ئیلهام ئەحمەد و شێروان شێروانی.
ترەمپ، چەندین جارە بانگەشەی ئەوە دەکات کە خۆی بە شایەنی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی دەزانێت.
بۆ زیاتر رەوایەتیدان بە قسەکانی ترەمپ بەردەوام هەوڵدەدات جەنگەکان بووەستێنێت و کاردەکات بۆ کۆتایی هێنان بە قەیرانە جیهانییەکان، دواهەمینیان وەستاندنی شەڕی 12 رۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیل و کۆتایی هێنان بوو بە شەڕی روەندا و ئۆگەندا.
ئایا پێشتر هیچ سەرۆکێکی ئەمریکا خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی وەرگرتووە؟
تا ئێستا چوار سەرۆکی ئەمریکا خەڵاتی نۆبڵی ئاشتییان وەرگرتووە: تیۆدۆر رۆزڤێلت، وودرۆ ویلسۆن، جیمی کارتەر، و باراک ئۆباما
سەرۆکانەی کە خەڵاتیان وەرگرتووە:
تیۆدۆر ڕۆزڤێلت (1906): بۆ ڕۆڵی لە کۆتایی هێنان بە شەڕی خوێناوی نێوان روسیا و ژاپۆن یەکەم سەرۆک بوو کە ئەم خەڵاتەی وەرگرت.
وودرۆ ویلسۆن (1919): بۆ کاری لە دامەزراندنی یەکیەتی نەتەوەکان
جیمی کارتەر (2002): بۆ کاری بەردەوامی بۆ ئاشتی و مافەکانی مرۆڤ دوای سەرۆکایەتییەکەی
باراک ئۆباما (2009): بۆ هەوڵەکانی بۆ بەهێزکردنی دیپلۆماتی و سیاسەتی نێودەوڵەتی.
سەبارەت بە ترەمپ: ترەمپ پێشنیاری کرا بۆ خەڵاتی 2021 لە لایەن یاساسازێکی نەڕوێژی بۆ هەوڵەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵام ئەو خەڵاتەی نەبردەوە.
هاوکات بە تەنیشت راگرتنی جەنگەکان و هەوڵە دبلۆماسیەکانی ترەمپەوە زۆرێک لە چاودێران و رەخنەگران پێیان وایە، ترەمپ سیاسەتی رەگەزپەرستانە بەرانبەر کۆچبەران جێبەجێ دەکات و کەسێکی رەگەز پەرستە.
