دوای شەڕە قسەی توندی نێوان دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و دیمیتری مێدڤیدێڤ، سەرۆکی پێشووی روسیا، ترەمپ رۆژی هەینی رایگەیاند کە فەرمانی کردووە بە جوڵەپێکردنی دوو ژێردەریایی ئەتۆمی بۆ نزیک روسیا وەک وەڵامێک بۆ هەڕەشەکانی مێدڤیدێڤ.

ترەمپ لە پۆستێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی "تروس سۆشیاڵ" نووسیویەتی، "فەرمانم کردووە بە جێگیرکردنی دوو ژێردەریایی ئەتۆمی لە ناوچە گونجاوەکان، لەبەر ئەوەی ئەم لێدوانە گەمژانە و وروژێنەرانە تەنها قسە نەبن . ئەمەش بە هەنگاوێکی دەگمەنی هەڵکشانی ئەتۆمی دادەنرێت لە نێوان دوو زلهێزەکەدا.

شەڕە قسەکە دوای ئەوە هات کە مێدڤیدێڤ، کە زۆرجار لێدوانی توند لە بەرژەوەندیی کرملین دەدات، رۆژی پێنجشەممە لە پۆستێکدا بە ترەمپی وتبوو، پێویستە سەیری زنجیرەی "The Walking Dead" بکات و ئاماژەی بە توانای ئەتۆمیی یەکێتیی سۆڤیەتی پێشوو کردبوو. ئەمەش نیگەرانیی نێودەوڵەتیی لێکەوتەوە.

پۆتین و ترەمپ

پرسیارەکە ئەوەیە، چۆن پەیوەندییە "باشەکە"، وەک ئەوەی ترەمپ پێشتر وەسفی دەکرد، لەنێوان سەرۆکی ئەمریکا و ڤلادیمیر پۆتین، سەرۆکی روسیادا، لەپڕ تێکچوو؟

بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ مانگی رابردوو. دوای چەندین لێدوان کە تێیدا ترەمپ ستایشی پۆتین و زیرەکییەکەی دەکرد لە هەوڵەکانیدا بۆ ڕاگرتنی شەڕی نێوان وڵاتەکەی و ئۆکرانیا، ترەمپ رایگەیاند کە مۆڵەتی 50 رۆژ دەداتە روسیا بۆ دەستپێکردنی دانوستانی ئاشتیی جددی لەگەڵ کیێڤ.

بەڵام وەڵامی روسیا لەو کاتەدا، توندکردنەوەی هێرشەکان بوو بۆ سەر خاکی ئۆکراین، بە کیێڤی پایتەختیشەوە. سەرەڕای لێدوانە ئەرێنییەکانی مۆسکۆ سەبارەت بە ئامادەیی بۆ دانوستان، هێرشەکان بەردەوام بوون. ئەمەش وایکرد ترەمپ هەفتەی رابردوو مۆڵەتەکە بۆ 10 بۆ 12 رۆژ کەم بکاتەوە.

هەروەها سەرۆکی ئەمریکا رۆژی پێنجشەممەی رابردوو رایگەیاند کە بڕیاریداوە "سزای لاوەکی" بەسەر ئەو وڵاتانەدا بسەپێنێت کە نەوتی روسیا دەکڕن، لەوانەش چین و هیندستان و تورکیا، کە هەموویان لە دانوستانی بازرگانیدان لەگەڵ ترەمپ.

شایەنی باسە، ترەمپ و پۆتین لەوەتەی ترەمپ دەسەڵاتی وەرگرتووە، چەندین جار بە تەلەفۆن یان ڤیدیۆ قسەیان کردووە، بەڵام یەکتریان نەبینیوە ترەمپ پێشتر جەختی لەوە دەکردەوە کە کۆبوونەوەی لەگەڵ هاوتا روسییەکەیدا "زۆر گرنگە" و ئاماژەی بەوە کردبوو کە "هیچ شتێک لەبارەی ئۆکراینیاوە چارەسەر نابێت تا ئەو کاتەی هەردووکیان دەگەنە رێککەوتن."

بەڵام لە چەند هەفتەی رابردوودا، زمانی قسەکردنی ترەمپ توندتر بووە و لە هەڵوێستە پێشووەکانی پاشگەز بووەتەوە کە دژی سەپاندنی سزا بوون بەسەر مۆسکۆدا. 

دەم پارتی ئاشكرایكرد، لە دوو مانگی رابردوودا دوو هەزار كۆبوونەوەیان كردووە بۆ رونكردنەوەی پرۆسەی ئاشتی و وەرگرتنی بۆچوونی چین و توێژەكانی كۆمەڵگە.

ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان "دەم پارتی" بڵاویكردەوە، لە چوارچێوەی كارەكانیان بۆ رونكردنەوەی چۆنیەتی بەڕێوەچوونی پرۆسەی ئاشتی، لە ناوەندە جیاجیاكانی دەم پارتی لە پارێزگاكانی باكوری كوردستان و توركیا، لە مانگەكانی حوزەیران و تەمموزی رابردوو دوو هەزار كۆبوونەوەیان لەسەرانسەری توركیا ئەنجامداوە.

راشیگەیاندووە، كۆبوونەوەكانی ئاشتی و كۆمەڵگەی دیموكراسی، لەگەڵ ژنان و گەنجان و نوێنەری گرووپە نەتەوەیی و ئایینییە جیاجیاكان و نوێنەری رێكخراوە پیشەیی و مەدەنییەكان، بۆ وەرگرتنی راوبۆچوونی چین و توێژەكانی كۆمەڵگەیە لەسەر پرۆسەی ئاشتی.

ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە، بەردەوام دەبن لە ئەنجامدانی چالاكییەكانیان، بەمەبەستی سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی لە توركیا و باكوری كوردستان.

ی

سوریا و تورکیا هێڵێکی نوێی غازی سروشتی ناوچەیییان کردەوە، وەزیری وزەی سوریا ڕایگەیاند، پڕۆژەکە تا شەش ملیۆن مەتر سێجا غاز لە ڕۆژێکدا دابین دەکات. 

محەمەد بەشیر وەزیری وزەی سوریا وتیشی، لە قۆناغی یەکەمدا بە دابینکردنی 3.4 ملیۆن مەتر سێجا لە ڕۆژێکدا لە ڕێگەی تورکیاوە هەناردە دەکرێت.

لای خۆیەوە، ئاڵپارسلان بایراکتار وەزیری وزە و سەرچاوە سروشتییەکانی تورکیا وتی، ئەنقەرە لە ڕێگەی هەشت خاڵی جیاوازەوە کارەبا هەناردەی سوریا دەکات، ئاماژەی بە پلانەکانی زیادکردنی توانای هەناردەکردن بە ڕێژەی 25% کرد لە قۆناغی یەکەمدا، لەگەڵ ئەگەری دوو هێندەکردنی لە ئایندەدا.

بایراکتار ئاماژەی بەوەشکرد، ساڵانە تورکیا توانای هەناردەکردنی تا دوو ملیار مەتر سێجا غازی سروشتی بۆ سوریا هەیە.