عەلی حەمە ساڵح: ٧٥٪ی خەڵکی ھەرێمی کوردستان نەوتی سپی وەرنەگرتووە
٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢
وتیشی بە نوسراو داوایان کردووە پەلە بکرێت لە دابەشکردنی نەوت، چونکە ئەگەر وا بڕوات زستان تەواو دەبێت و بەشێکی زۆری خەڵک نەوت وەرناگرن.
نوێترین هەواڵەکان
بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە ساڵیادی جینۆسایدکردنی ئێزدییەکان پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بەردەوام دەبین لە پشتگیریکردنی داواکاریی ئێزدییەکان کە گرنگترینیان قەرەبووکردنەوەی ماددی و مەعنەویی کەسوکاری قوربانییان و زیانلێکەوتووانە لەلایەن حکومەتی عیراقەوە، هەروەها کارکردن بۆ ئاوەدانکردنەوەی شەنگال.
سەرۆکی یەکێتی وتیشی، لە ساڵڕۆژی جینۆسایدی ئێزدییەکان لە شەنگال، بە دڵێکی پڕ لە خەم و پەژارەوە، هاوسۆزی و هاوخەمیی خۆمان بۆ خوشک و برا ئێزدییەکانمان دووپاتدەکەینەوە. ئەم تاوانە دڕندانەیە کە لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە ئەنجامدرا، لاپەڕەیەکی رەشی مێژووی مرۆڤایەتییە و هەرگیز لە یادمان ناچێت.
بافڵ جەلال تاڵەبانی دەشڵێت، هیوادارین ئێزدییەکان بە سەربەرزییەوە بگەڕێنەوە ماڵ و حاڵی خۆیان و بەو ئازیزانەیان شادببنەوە کە لە کاتی روودانی کارەساتەکەوە تاوەکو ئێستاش چارەنووسیان نادیارە.
11 ساڵ بەسەر كارەساتی شەنگال تێدەپەڕێت، تاوانێك كە بە بەرچاوی جیهانەوە لەلایەن یەكێك لە دڕندانەترین گرووپی تیرۆریستییەوە دژی پێكهاتەی ئێزدییەكان ئەنجامدرا.
دوای 53 رۆژ لە كەوتنی موسڵ، بەرەبەیانی رۆژی 3ی ئابی 2014، تیرۆریستانی داعش هێرشیانكردەسەر شەنگال و ناوچە ئێزدی نشینەكانی سنورەكە و داگیریان كردن.
دوای داگیركردنی قەزاكە، هەزاران كوردی ئاوارەی ئێزدی پەنایان بۆ چیای شەنگال برد و دوای 10 رۆژ مانەوە، توانرا رێگەی دەربازبوون بۆ ئەو هاووڵاتیانە بكرێتەوە و بەشێكی زۆریان گەیەندرانە رۆژئاوای كوردستان و بەشێكیان لە رێگەی دەروازەی سێمێلكاوە گەیەندرانەوە هەرێمی كوردستان.
لەو هێرشەدا تیرۆریستانی داعش زیاتر لە شەش هەزار و 500 ئافرەت و منداڵی ئێزدییان رفاند و زیاتر لە 350 هەزار كەسی تریش ئاوارەی كەمپەكان بوون لە هەرێمی كوردستان، تا ئێستاش چارەنووسی هەزاران ئێزدی نادیارە.
پەلامارەكەی داعش تەنها ئێزدییەكانی نەگرتەوە، بەڵكو ژمارەیەك مەزارگەی ئایینی و سەدان ماڵیش تەقێنرانەوە.
رۆژی 13ی تشرینی دووەمی 2015 هێزەكانی پێشمەرگە بە پاڵپشتی فڕۆكە جەنگییەكانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی، ئۆپراسیۆنێكیان بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی شەنگال دەستپێكرد و لە 24 سەعاتدا، ناوچەكە لە داعش پاك كرایەوە.
بەپێی دوایین ئاماریش، لەكۆی زیاتر لە شەش هەزار ئێزدی رفێنراو، تا ئێستا زیاتر لە سێ هەزار و 570 كەسیان رزگاركراون.
پێنج ساڵ دوای كارەساتەكەش، پەرلەمانی كوردستان لە دانیشتنێكی نائاساییدا، رۆژی 3ی ئابی وەك ساڵیادی جینۆسایدی ئێزیدییەكان پەسەندكرد.
دوای 11 ساڵ لە داگیركردنی شەنگال، سەرەڕای گەڕانەوەی ئاوارەكانیش، هێشتا شارەكە لە زۆربەی خزمەتگوزارییەكان بێبەشە.
شەنگال لە رووی ئیدارییەوە سەر بە پارێزگای نەینەوایە و نزیكەی 120 كیلۆمەتر لە ناوەندی موسڵەوە دوورە، بە دووەم گەورەترین قەزای عیراق دادەنرێت و 85%ی دانیشتوانەكەشی ئێزیدین.
نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە ساڵیادی جینۆسایدکردنی ئێزدییەکانی شەنگالدا پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، مایه‌ی داخ و نیگه‌رانییه‌كی زۆره یازده ساڵه هێشتا نزیكه‌ی نیوه‌ی ئێزدییان له دۆخێكی سه‌ختی ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌روونیی كه‌مپه‌كاندا ده‌ژین.
دەقی راگەیاندراوەکە:
ئه‌مڕۆ یادی به‌ئازاری یازده ساڵه‌ی جینۆسایدی ئێزدییان ده‌كه‌ینه‌وه و به ڕێز و وه‌فادارییه‌وه قوربانییانی ئه‌و تاوانكارییه‌ی داعش، به‌بیر ده‌هێنینه‌وه. پابه‌ندی پێشكه‌شكردنی هه‌موو پشتگیرییه‌كین بۆ هاووڵاتییانی ئێزدیمان و وێڕای هه‌موو ئازاره‌كانی ڕابردوو، به ئومێده‌وه له داهاتوو ده‌ڕوانین و پێكه‌وه كار ده‌كه‌ین بۆ ساڕێژكردنی برینه‌كانیان.
مایه‌ی داخ و نیگه‌رانییه‌كی زۆره كه یازده ساڵه هێشتا نزیكه‌ی نیوه‌ی ئێزدییان، له دۆخێكی سه‌ختی ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌روونیی كه‌مپه‌كاندا ده‌ژین. ئه‌ركی حكوومه‌تی عێراقه خۆی له هاووڵاتییه ئێزدییه‌كانی باشتر به‌خاوه‌ن بكات و قه‌ره‌بوویان بكاته‌وه، چیتر ڕێگه نه‌دات شه‌نگال و ناوچه ئێزدییه‌كان، گۆڕه‌پانی ته‌راتێنی میلیشیا و گرووپه چه‌كداره‌كان و یه‌كلاكردنه‌وه‌ی ئه‌جێندا هه‌رێمییه‌كان بن.
ده‌بێ متمانه، دڵنیایی، ئارامی، ئاسایش، ئاوه‌دانی و خزمه‌تگوزاری بۆ شه‌نگال و ناوچه‌كانی تریان بگه‌ڕێنێته‌وه، دادپه‌روه‌ری بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی ئێزدی به‌دی بێت و تاوانباران سزا بدرێن. بۆیه جه‌خت له جێبه‌جێكردنی ڕێككه‌وتنی حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و حكوومه‌تی عێراقی فیدراڵ بۆ ئاساییكردنه‌وه‌ی دۆخی شه‌نگال و به‌پارێزگاكردنی ده‌كه‌ینه‌وه. هه‌روه‌ها داوا له كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ده‌كه‌ین له هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه زیاتر به هانای ئێزدییانه‌وه بێت.
سوپاسی هه‌موو ئه‌و وڵاتانه ده‌كه‌ین كه كۆمه‌ڵكوژیی ئێزدییانیان به جینۆساید ناساند و له كار و هه‌وڵه‌كانمان به‌رده‌وام ده‌بین تا زیاتر له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی به جینۆساید بناسرێت. سوپاس و پێزانین بۆ یارمه‌تیی هاوپه‌یمانیی نێوده‌وڵه‌تی له تێکشکاندنی داعش. خوشك و برایانی ئێزدیمان دڵنیا ده‌كه‌ینه‌وه كه هه‌میشه پارێزه‌ریان ده‌بین و تا ڕفێنراوێكی ئێزدی مابێت، كاری نووسینگه‌كه‌مان بۆ ڕزگاركردن و ئاشكراكردنی چاره‌نووسیان به‌رده‌وام ده‌بێت.
سڵاو له یاد و گیانی قوربانییانی ئێزدی و له ئیراده‌ی به‌هێز و خۆڕاگریی ئێزدییان. سڵاو له یاد و گیانی هه‌موو ئەو پێشمه‌رگه قاره‌مانانه‌ی به فه‌رمانده‌ییی جه‌نابی سه‌رۆك مه‌سعوود بارزانی، بۆ ڕزگاركردنی شه‌نگال و سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانی كوردستان و عێراق گیانیان به‌خشی.