زەوی بە خێراییەکی پێوانەیی دەخولێتەوە و زانایان هۆشداری لە "کۆتاییەکی کارەساتبار" دەدەن.

زانایان هۆشداری دەدەن لەوەی کە خولانەوەی زەوی ئەمڕۆ سێشەممە خێراییەکی نائاسایی بەخۆیەوە دەبینێت، ئەمەش وا دەکات یەکێک لە کورتترین رۆژەکانی مێژوو تۆمار بکرێت.

بە وتەی شارەزایان، ئەم گۆڕانکارییە بچووکە بەهۆی هێزەکانی کێشکردنی مانگەوە روودەدات کە وادەکات هەسارەکە خێراتر بخولێتە24 کاتژمێرە.

هەرچەندە مرۆڤ هەست بەم گۆڕانکارییە ناکات، بەڵام زانایان ئاماژە بەوە دەکەن کە بەردەوامبوونی خێرابوونی خولانەوەی زەوی لەوانەیە لە داهاتوویەکی دووردا دەرەنجامی کارەساتباری لێبکەوێتەوە.

مەترسیی نوقمبوونی شارەکان لە داهاتوودا

زانایان روونی دەکەنەوە کە خێرابوونی خولانەوەی زەوی هێزی دەرکردنی ناوەندی (قوة الطرد المركزي) زیاد دەکات، ئەمەش دەبێتە هۆی پاڵنانی ئاوی زەریاکان لە جەمسەرەکانەوە بەرەو هێڵی کەمەرەیی.

زیادبوونێکی کەم لە خێرایی خولانەوەی زەویدا، تەنانەت ئەگەر تەنها یەک میل لە کاتژمێرێکدا بێت، دەکرێت ببێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی ئاو بە چەند ئینجێک لە ناوچە کەمەرەییەکان. ئەمەش مەترسیی نوقمبوونی ئەو شارە کەنارییە نزمانە زیاد دەکات کە لە بنەڕەتدا رووبەڕووی هەڕەشەی بەرزبوونەوەی ئاستی دەریاکان بوونەتەوە.

لە سیناریۆی خراپتردا، ئەگەر خێرایی خولانەوەی زەوی بە بڕی 100 میل لە کاتژمێرێکدا زیاد بکات، ئەوا بەشێکی بەرفراوانی ناوچە کەمەرەییەکان بەهۆی رژانی ئاوی جەمسەرەکانەوە بەرەو باشوور بە تەواوی ژێرئاو دەکەون.

 

بەڕێوەبەرایەتیی هاتووچۆی سلێمانی ئەو دەنگۆیانە رەتدەکاتەوە کە گوایە شۆفێران بەهۆی "سەرخستنی قەرەج"ەوە سزادراون و رایدەگەیەنێت، ئەو پسوڵەیەی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بڵاوکراوەتەوە ساختەیە و هیچ سەرپێچییەک بەو ناوەوە لە یاساکانی هاتووچۆدا بوونی نییە.

لە روونکردنەوەیەکدا کە ئەمڕۆ سێشەممە بڵاویکردووەتەوە، هاتووچۆی سلێمانی رایگەیاندووە، ئەو پسوڵەی سزایەی کە وێنەکەی لە بەشێکی زۆری پەیج و ئەکاونتەکاندا بڵاوکراوەتەوە و تێیدا هاتووە شۆفێرێک بەهۆی سەرپێچی "سەرخستنی قەرەج"ەوە سزا دراوە، "تەواو ناڕاستە و دوور و نزیک پەیوەندی بە بەڕێوەبەرایەتییەکەیانەوە نییە."

هاتووچۆی سلێمانی جەختیشیکردووەتەوە کە پسوڵەکە دروستکراو و "فەیکە" و لەناو سەرجەم یاسا و رێنماییەکانی هاتووچۆی هەرێمی کوردستاندا، هیچ جۆرە سەرپێچییەک لەژێر ناونیشانی "سەرخستنی قەرەج لە سوارڕەودا" بوونی نییە.