دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی گشتیی حیزبی مەهەپە، بە بۆنەی نزیکبوونەوەی جەژنی قوربان، ئەمڕۆ سێشەممە پەیامێکی بڵاو کردەوە کە تێیدا باسی قۆناغە نوێیەکانی چارەسەرکردنی پرسی کوردی بە رێگاچارەی ئاشتییانە کردووە.

نابێت ئەو دەرفەتە زێڕینە لەدەست بدەین. تەنیا لە رێگای ئەمەوە لە تورکیا بە تەواوی دەبێت بە جەژن و سیاسەتی دیموکراتی و مەدەنی بە شێوەیەکی بەرفراوان و قوڵ سەرکەوتن بە دەست دەهێنێت.

لە پەیامەکەیدا باخچەلی لەبارەی ئەو قۆناغە نوێیەوە کە هێشتا کورد و حکومەتی تورکیا لەسەر ناولێنانی رێک نەکەوتوون. پارتی و پەکەکە بە "کۆتاییهێنان بە خەباتی چەکداری" و پارتیی دەسەڵاتدار و مەهەپەیش بە "تورکیای بێ تیرۆر" ناوی دەبەن.

ئەم قۆناغە نوێیە بە دەستپێشخەری سەرۆکی مەهەپە دەستی پێ کردووە و هەوڵێکە بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد لە تورکیا بە شێوەیەکی ئاشتییانە و بێ گەڕانەوە بۆ چەک.

باخچەلی ئاماژە بەوە دەدات کە تورکیای "بێ تیرۆر" دەبێتە دەستکەوتی مێژوویی بۆ تورکیا و دەڵێت: "تورکیای بێ تیرۆر دەبێتە جەژنی هەمیشەیی گەلی تورک. لە سەدەی نوێی تورکیادا جێی داردەستەکانی ئیمپرالیزم و تێکدەران و ناپاکان نابێتەوە و تورکیا لە تەنگوچەڵەمەکان رزگاری دەبێت".

سەرۆکی مەهەپە سەرنج دەخاتە سەر ئەوەی کە لەم قۆناغە نوێیەدا پێویستە هەموو لایەک بە ئەرکی سەرشانی خۆی هەڵبستێت و جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە ئەم دەرفەتە زێڕینە نابێت لەدەست بچێت.

تەنیا لە ڕێگای ئەمەوە لە تورکیا بە تەواوی دەبێت بە جەژن و سیاسەتی دیموکراتی و مەدەنی بە شێوەیەکی بەرفراوان و قوڵ سەرکەوتن بە دەست دەهێنێت.

دوای ئەوەی حکومەتی هۆڵەندا لەسەر پرسی مامەڵەکردن لەگەڵ کۆچبەراندا نەگەیشتنە رێکەوتن، روبەروی قەیرانێکی سیاسی بووەوە کە بە هەڵوەشانەوەی ئەو حکومەتە کۆتایی هات.

ئەم هەڵوەشانەوەیە دوای ئەوە رویدا کە خێرت ڤیڵدەرس، سەرۆکی پارتی راستڕەو "پارتی بۆ ئازادی" (PVV)، پارتەکەی لە هاوپەیمانیی حکومەت کشاندەوە.

بنەمای ئەم ناکۆکییە بۆ جیاوازیی بۆچوونەکان سەبارەت بە چۆنیەتیی مامەڵەکردن لەگەڵ پرسی پەنابەران و کۆچبەران دەگەڕێتەوە. ڤیڵدەرس ئاشکرای کردووە کە هاوپەیمانەکانی ئامادەنەبوون پشتگیری لە بیرۆکەکانی بکەن بۆ چارەسەرکردنی ئەم پرسە.

ڤیڵدەرس سەرۆکی پارتی راستڕەو رایگەیاند، کە سەرۆک وەزیرانی هۆڵەندا دیک سخۆفی ئاگادار کردووەتەوە کە هەموو وەزیرانی پارتی PVV لە حکومەت دەکشێنەوە. هەروەها لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکسدا نووسیویەتی: "پلانەکانمان لەبارەی پەنابەران ئیمزا نەکرا، بۆیە پارتی PVV لە هاوپەیمانییەکە دەکشێتەوە."

ئاژانسە میدیاییەکان رایانگەیاندووە کە پاش ئەم کشانەوەیە، حکومەتی هۆڵەندا ناچار دەبێت لە چەند مانگی داهاتوودا هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجام بدات.

پێکهاتەی هاوپەیمانیی هەڵوەشاوە:

هاوپەیمانییەکە لە چوار پارتی سەرەکی پێک هاتبوو:

یەکەم، پارتی ئازادی (PVV) بە سەرۆکایەتی خێرت ڤیڵدەرس کە لە هەڵبژاردنەکانی 2023دا 37 کورسی بەدەست هێنا و بووە گەورەترین پارتی لە پەرلەمانی هۆڵەندا. ئەم پارتە بە هەڵوێستی دژە ئیسلام و کۆچبەران ناسراوە.

دووەم، پارتی گەل بۆ ئازادی و دیموکراسی (VVD) کە پارتێکی راستڕەوی ناوەڕاستی لیبراڵ-کۆنسێرڤاتیڤە و پێشتر لەلایەن مارک ڕوتە، سەرۆک وەزیرانی پێشووی هۆڵەندا بەڕێوە دەبرا، کە 24 کورسی مسۆگەر کردبوو.

سێیەم، گرێبەستی کۆمەڵایەتی نوێ (NSC) کە بە پارتێکی چاکسازیخوازی ناوەندی ناسراوە و لەلایەن پیتەر ئۆمتزیگتەوە دامەزراوە، کە خاوەنی 20 کورسییە.

چوارەم، بزووتنەوەی جووتیار-هاوڵاتی (BBB) کە پارتێکی پۆپۆلیستی کشتوکاڵییە و 7 کورسی بەدەست هێنابوو.

ئەم پارتانە پێکەوە لە کۆی 150 کورسیی پەرلەمانی هۆڵەندا، 88 کورسی بەدەستەوە بوو کە زۆرینەی پەرلەمانی پێک دەهێنا. ئەم هاوپەیمانییە لە مانگی تەمموزی ساڵی 2024 پێک هاتبوو.

لە میانی کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا ئەمڕۆ سێشەممە، فاتمە موهاجرانی وتەبێژی حکومەتی ئێران، رەخنەی لە لێدوانە دژ بە یەکەکانی بەرپرسانی ئەمریکا گرت و رایگەیاند، "ئێمە چەندین جار جەختمان لەسەر ئامادەیی خۆمان کردووەتەوە بۆ دانوستان، بەڵام نەک بە شێوەیەک کە ڕێگەمان پێبدات ئەمڕۆ شتێک بڵێین و سبەی شتێکی دیکە.

لە وەڵامی پرسیارێکدا سەبارەت بە لێدوانەکانی بەرپرسانی ئەمریکا لە کاتی دانوستان و دوای دانوستانەکان، وتی "یەکێک لە کێشەکانی ئێمە لەم بوارەدا ئەم لێدوانە دژبەیەکانەیە، ئەم دژبەیەکانە کارەکە قورس دەکەن، بەڵام بە لێهاتوویی دیپلۆماتکارەکانمان لە دانوستاندا، بەردەوام دەبین لە پرۆسەی دانوستان لە بەرژەوەندی خەڵک".

رۆژی دووشەممە، سی ئێن ئێن، بە پشتبەستن بە سەرچاوە ئاگادارەکان، رایگەیاند کە رەنگە خولی شەشەمی دانوستانەکانی ئەمریکا و ئێران سەبارەت بە رێککەوتنی ئەتۆمی ئەنجام نەدرێت، چونکە پرسی پیتاندن بووەتە چەقی مشتومڕەکان.

دوێنی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ریگەیاند، هەر ڕێککەوتنێکی ئەگەری لەنێوان ئەمریکا و ئێراندا ڕێگە بەوەنادات "هەر شێوەیەک لە پیتاندنی یۆرانیۆم" ئەنجامبدات.

ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لە زاری دیپلۆماتکارێکی باڵای ئێرانی بڵاویکردەوە، ئێران بەنیازە پێشنیازی ئەمریکا بۆ کۆتاییهێنان بە ناکۆکی ئەتۆمی رەتبکاتەوە و بە "ناکارامە" و ناتەبایی لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی تارانی دەزانێت. ئەم پێشنیازە نیشانی دەدات" هەڵوێستی ئەمریکا سەبارەت بە پیتاندن لەسەر خاکی ئێران وەک خۆی ماوەتەوە و هیچ ڕوونکردنەوەیەک لەبارەی هەڵگرتنی سزاکانەوە نییە".