دوای 25 ساڵ، ئەمڕۆ بۆ یەکەمجار سەرۆکێکی سوری لەگەڵ سەرۆکی ئەمریکا کۆبووەوە و لە کۆبوونەوەکەشدا چەندین پرسی پەیوەست بە داهاتووی سوریا باسکران، هەریەک لەو دوو سەرۆکەش چەند داواکارییەکیان لە یەکتر هەبوو.

ئەمڕۆ چوارشەممە، دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا و ئەحمەد شەرعی سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا لە ریازی پایتەختی سعودیە کۆبوونەوە. لە کۆبوونەوەکەدا محەمەد بن سەلمانی شازادەی جێنشینی سعودیە بەشدار بوو و رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیاش بە پەیوەندی ڤیدیۆیی لەگەڵیاندا بوو.

 

رێککەوتنی ئیبراهیمی

 

بەپێی راگەیەنراوی کۆشکی سپی، وەک داواکاریی سەرەکی بۆ جێگیرکردنی دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و رەواندنەوەی بڵێسەی شەڕ، دۆناڵد ترەمپ داوای لە ئەحمەد شەرع کردووە، رێککەوتنی ئیبراهیمی لەگەڵ ئیسرائیلدا ئیمزا بکات.

کە رێککەوتنی ئیبراهیمی ئەو رێککەوتنەیە بۆ ئاشتی لەنێوان ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبیدا لە کۆتاییەکانی ساڵی 2020 بە سەرپەرشتی ئەمریکا واژۆ کرا.

 

پاککردنەوەی خاکی سوریا لە تیرۆرستان

 

هەر لە کۆبوونەوەکەدا ترەمپ داوای لە شەرع کردووە، هاوکارییان بکات لە پاککردنەوەی خاکی سوریا لە تیرۆرستان. لە ناویشیاندا هەریەک لە چەکدارانی داعش و ئەو فەڵەستینیانەی کە ئەمریکا لە لیستی تیرۆردا دایناون، هەروەها هەر گروپ و دەستەیەک کە ئەمریکا بە تیرۆرست ناویان دەبات.

ترەمپ لە وتاری خۆی لە لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاری کەنداو- ئەمریکا لەبارەی کۆبوونەوەکەی لەگەڵ شەرع باسی لەوەکرد، سزاکانمان لابرد بۆ ئەوەی سوریا لە خۆشیدا بژی و گەشە بکات، هەڵگرتنی سزاکان هەلێکی گرنگ دەدات بە سوریا.

باسی لەوەشکرد، پێویستە ئەحمەد شەرع سوریایەک بونیاد بنێت کە دووربێت لە دەستوەردان، دەیەوێت هەلێک بداتە سوریا کە لەژێر حوکمی ئەحمەد شەرعدا، ئاشتی و سەقامگیر بە خۆیەوە ببینێت کە ماوەیەکی زۆرە لە جەنگدایە.

 

شەرع بۆ ترەمپ: دەنگمان بگەیەنە سەرمایەدارانی ئەمریکا

 

بەپێی هەواڵی میدیاکانیش، لە کۆبوونەوەکەدا ئەحمەد شەرع داوای کردووە، دۆناڵد ترەمپ دەنگیان بگەیەنێتە سەرمایەدار و وەبەرهێنەرانی ئەمریکا لە سوریادا وەبەرهێنان بکەن، هەروەها کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە بواری نەوت و غازدا وەبەرهێنان لە سوریا بکەن.

لەدوای 25 ساڵ، ئەمە یەکەم کۆبوونەوەی سەرۆکێکی ئەمریکی و سورییە بەیەکەوە، کە دوایین جار، لە ساڵی 2000دا حافز ئەسەد و بێل کلینتن لە جنێڤ کۆبوونەوە.

لەدوای سەردانەکەی دۆناڵد ترەمپیشەوە بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڕانکاریی گەورە بۆ سوریا روویانداوە، شەوی رابردوو رایگەیاند، سەرجەم سزاکانی سەر سوریا هەڵدەگرن، بە ئامانجی ئەوەی سوریا بوژانەوە بە خۆیەوە ببینێت و هاوکاری وڵاتەکەش دەکەن لە دووبارە بونیادنانەوەیدا.

دوا بەدوای ئەوەش نرخی لیرەی سوری رووی لە بەرزبوونەوە کرد و لە دوێنێوە، نزیکە 21٪ نرخەکەی زیادیکردووە.

لەیلا قاسم ئەو كچە كوردەی لەسەر هەڵوێستەكانی لەسێدارەدرا، بە یەكەم كچە شەهیدی كوردی لە مێژووی خەباتی كوردا دادەنرێت.

لەیلا قاسم 1952 لە گوندی بامیلی سەر بە شاری خانەقین لە خێزانێكی هەژار و نیشتمانپەروەری كورد لەدایكبووە، لەیلا قاسم وەك یەكەم كچی شەهیدی خەباتی كورد وە زۆر جاریش بە بووكی كوردستان ناوی دەهێنرێت.

لەیلا قاسم لە ساڵی 1958 لە شاری خانەقین چووەتە بەر خوێندن و قۆناغەكانی سەرەتایی و دواناوەندی لەو شارە تەواو كردووە، لە ساڵی 1971 دا لە بەشی كۆمەڵناسی كۆلێژی ئادابی زانكۆی بەغداد وەرگیراوە.

لەیلا هەرزوو ئاشنایەتی لەگەڵ بزووتنەوە و رێكخستنەكانی نەتەوەكەیدا پەیداكرد. ساڵی 1970 لە رێگای سەلام قاسمی برا گەورەكەیەوە پەیوەندی بە بزاڤی سیاسیی نەتەوەكەیەوە كردووە و لەنێو ریزەكانی یەكێتیی قوتابیانی كوردستان خەبات و تێكۆشانی بەڕێوەبردووە. لەیلا ساڵی 1970 بوو بە ئەندامی پارتی دیموكراتی كوردستان.

لەیلا لە كاتێكدا خەباتی دەستپێكرد كە هەموان دەیانووت، ژن ناتوانێت شانبەشانی پیاوان لە شار و لە شاخ و لە گوندەكان خەبات بكات، لەیلا بە پێچەوانەوە شانبەشانی خوێندكارە كوڕەكانی كورد خەباتێكی بەرفراوانتری بەڕێوەدەبرد و دژ بە نایەكسانی مافەكانی ژنان و پیاوان بوو، بەتایبەتیش كە خۆی لە بواری كۆمەڵناسیدا دەیخوێند و لەرڕاستییەكانی كۆمەڵگەی كورددا تێگەیشتبوو.

لە سەرەتای ساڵەكانی 1970كە گەلی كورد لە باشووری كوردستان بە قۆناغێكی هەستیاردا تێپەڕ دەبوو، لەیلا قاسم و هاورێكانی سەرباری نكۆڵیكردنی ڕژێمی بەعس لە هەبوونی گەلی كورد، ئەوان سوور بوون لە خەبات و تێكۆشان بۆ بەدەستهێنانی مافەكانی گەلەكەیان.

لە ئازاری 1974دا دوای دەستپێكردنەوەی شەڕ و هێرشەكانی حكومەتی بەعسی عیراق بۆسەر ناوچەكانی كوردستان، لەو كاتەدا لەیلا قاسم و هەندێك لە هاورێكانی پێیانوابوو خەباتكردن تەنیا لە شاخ بەس نییە، بەڵكو خەبات و تێكۆشان لە شارەكاندا و لەنێو جەرگەی دوژمندا پێویستییەكی زۆر گرنگی ئەو قۆناغەیە، بۆیە روویان لە فراوانكردنی خەباتەكەیان كرد.

لەگەڵ بەرفراوانبوونی شەڕەكان لە ساڵی 1974دا، دەزگا هەواڵگیریەكانی ڕێژێمی بەعس بەردەوام زۆر بەتوندی چاودێری یەك ‌بەیەكی تاكەكانی كوردییان دەكرد، بۆیە ئەوەندەی نەبرد لە رۆژی 28ی چواری 1974  لەیلا قاسم و چوار لە هاورێكانی لە ئەنجامی هەڵمەتێكی بەرفراوانی هێزەكانی ئاسایش و سەربازی ڕێژێم لە بەغداد دەستگیركران.

دوای دەستگیركردنیان دادگایەكی نادادپەروەرانە دژ بە لەیلا قاسم و هاورێكانی  بەڕێوەچوو و بڕیاری لەسێدارەدانیانی بۆ دەركرد. تەنها دوای دوو هەفتە لەو بڕیار سەعات 7ی سەرلەبەیانی رۆژی 12ی ئایاری 1974، لەیلا قاسم و هەر چوار هاورێكەی لەسێدارەدران. تەرمی لەیلا لە گۆڕستانێكی نەجەف بەخاک سپێردرا.

 

دەسەڵاتی فەلەستینی پلانی ئەمریكا و ئیسرائیل بۆ دابەشكردنی یارمەتییەكان لە كەرتی غەززە رەتدەكاتەوەو بە هەوڵێك بۆ تێكدانی رۆڵی نەتەوە یەكگرتووەكان ناوی دەبات.

دوابەدوای ئاشكرابوونی پلانە پێشوەختەی سەرۆكی ئەمریكا بەر لە راگەیاندنی بە رەسمی، حكومەتی فەلەستین داوای زیادكردنی فشارە نێودەوڵەتییەكان لەسەر ئیسرائیل كرد بۆ ئەوەی بەپەلە دەروازەكان بكاتەوە و دڵنیابێت لەوەی كە یارمەتییەكان بە پێی ستانداردە نێودەوڵەتییەكان بگاتە فەلەستینییەكان.

ڕۆژنامەی نیویۆرك تایمز وردەكاری پلانێكی ئاشكرا كردووە كە ئەمریكا لەگەڵ ئیسرائیل كاری لەسەری دەكات بۆ گەیاندنی هاوكاری خۆراك بۆ كەرتی غەززە و كۆتاییهێنان بە گەمارۆی ئیسرائیل بۆ سەر خاكی غەززە كە زیاتر لە دوو مانگە بەردەوامە.

رۆژنامەكە دەڵێت، ترەمپ بیر لەوە دەكاتەوە پلانەكە لە چەند ڕۆژی داهاتوودا رابگەیەنێت، ئەمەش پێش گەشتەكەی كە بڕیارە لەم هەفتەیەدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامی بدات.

ئیسرائیل و ئەمریكا جەخت لەسەر پێویستی سیستمێكی نوێ دەكەنەوە بۆ گەیاندنی هاوكارییەكان لە كەرتی غەززە بە ئامانجی رێگریكردن لە حەماس بۆ كۆنترۆڵكردنی ئەو هاوكارییانە، تۆمەتێك كە هەمیشە حەماس رەتیكردووەتەوە.

نەتەوە یەكگرتووەكان هەرزوو ئیدانەی پلانەكەی كردو ئاماژەی بەوە كرد، ئەم هەوڵە دەتوانێت ژیانی خەڵكی مەدەنی بخاتە مەترسییەوە و ببێتە هۆی ئاوارەبوونی بەكۆمەڵی زیاتری غەززە.

جەیمس ئەلدەر، وتەبێژی یونیسێف لە ژنێڤ وتی، پلانی ئیسرائیل پێچەوانەی بنەما مرۆییە سەرەتاییەكانە و ئامرازێكە بۆ فشار داڕێژراوە.

هاوكات دەزگای فریاگوزاری ئۆنروا سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاندووە، زیاتر لە سێ هەزار بارهەڵگر بە هاوكارییەوە لە چەند كیلۆمەترێك لە دەرەوەی غەززە وەستاون و چاوەڕێی مۆڵەتی چوونە ژوورەوەن، لەكاتێكدا زۆربەی لەناوچووە.

لە راپرسییەكی نوێدا، نیوەی دانیشتوانی كەرتی غەززە ئامادەن شارەكەیان بەجێبهێڵن، لەكاتێكدا حكومەتی فەلەستین بە رەسمی برسێتی لەو شارەدا راگەیاندووەو ئاماژەی بەوەش كردووە، زیاتر ٪90ی هاووڵاتیانی غەززە و بەتایبەت منداڵان دەستیان بە ئاوی پاكی خواردنەوە ناگات، هاوكات لە كۆی هەر 10 كەسێك لە غەززە تەنها یەك كەس دەستی بە ئاوی پاكی خواردنەوە دەگات.

هەفتەی رابردوو حكومەتی ئیسرائیل پلانی فراوانكردنی ئۆپراسیۆنەكانی لە كەرتی غەززە پەسەند كرد و بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئەو وڵاتەش دانی بەوەدانا كە وێرانكارییەكانی غەززە وەڵامێك نییە هێرشەكانی حەماس، بەڵكو بەشێكە لە پلانێكی بە ئەنقەست كە ئامانج لێی ئاوارەكردنی خەڵكی كەرتی غەززەیە.