20 ساڵ بەر لە ئێستا سەرۆک مام جەلال وەک یەکەم کورد بووە سەرۆک کۆماری عیراق
هەساو ئەمیر
٦ی نیسانی ٢٠٢٥
20 ساڵ بەر لە ئێستا و لە 6ی نیسانی ساڵی 2005 دا، سەرۆک مام جەلال وەک یەکەم کورد بووە سەرۆک کۆماری عێراق، کە ئەوە یەکەمجار بوو لە مێژووی عیراقدا کوردێک و پێشمەرگەیەک ببێتە سەرۆک کۆمار.
سەعدی ئەحمەد پیرە وتەبێژی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان رایگەیاندووە، "20 ساڵ بەر لە ئەمڕۆ بۆ خەڵکی کوردستان لە هەموو پارچەکان بە گشتی وهێزی پیشمەرگە و یەکێتی بەتایبەتی رۆژێکی مێژوویی گەورە بوو، رۆژێک کە پێشمەرگەیەکی دێرین، ماندوو نەناس، تێکۆشەرێکی رێگای کوردایەتی، سیاسەتمەدارێکی سەرکەوتوو، رۆژنامەنووس و مافپەروەرێکی بەرز و بوێر بوو بە سەرۆک کۆماری عیراقی فیدراڵ".
دەشڵێت: مام جەلال ئەو پیاوە بوو کە چەندین جار رژێمە یەک لەدوا یەکەکانی عیراق بەتایبەتی حزبی بەعسی سەردەمی (سەدام حوسێن) لێبوردنە گشتییەکان تەنها لە سەرۆک مام جەلال نەدەبورا، ئەو تێکۆشەرەی کە هەمیشە ببووە هەوێنی چارەسەرکردنی هەموو ناکۆکییەکانی کوردستان و ناو عیراق بەگشتی.
سەعدی پیرە راشیگەیاندووە، "ئایەتوڵا سیستانی مەرجەعی باڵای شیعە لە عیراق بەرێز مام جەلالی بە (صمام الامان)ی عیراق ناو دەبرد، سەرۆک مام جەلال بە حوکمی پەیوەندییە سیاسییە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەکانی جێگای متمانەی زۆر پادشا و سەرۆکی دەوڵەتە عەرەبییەکان و ناوچەکە بوو، تەنانەت ئەوانەشی کە لەگەڵ بەڕێزیان ناکۆکیشیان هەبوو بەڵام رێزیان لە بۆچوونەکانی سەرۆک مام جەلال دەگرت".
ئەوەشی خستووەتە روو، "سەرۆک مام جەلال لەگەڵ هەڤاڵەکانی ناو بزوتنەوەی رزگاریخوازی گەلی کوردستان هەوێنی یەکخستنی ئۆپۆزسیۆنی عیراقی بوو دوایش لە کاتی بوونی بە سەرۆک کۆمار، کاریگەر بوو لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان شیعە و سونە، هەروەها کاریگەر بوو لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندەییەکانی نێوان عیراق و وڵاتانی دراوسێ کە لەسەردەمی رژێمی سەدام حوسێن بە سیاسەتە شەڕانگێزیەکەی تێکی دابوو، بەم شێوەیە لە عیراقێکی شەڕانگێزەوە لەسایەی سەرۆک مام جەلال تاڵەبانی و تیمەکەی لە وەزارەتی دەرەوە و وەزارەتە پەیوەندیدارەکانی تری عیراق، عیراق رۆڵێکی تەواوکەری بینی بۆ سەپاندنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکە".
ئاماژەی بەوەشکردووە، "سەرۆک مام جەلال لە کاتی حکومڕانی وەک سەرۆکی کۆمار کێشەیەکی دێرینی نێوان کوێت و عیراق و رەسمکردنی سنوری کوێتی مومکین کرد، دوای شەڕی نێوان ئیران و عیراق پەیوەندەییەکانی ئاساییکردەوە و پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵاتی لەسەر هەموو ئاستەکان رێکخستەوە، سەرۆک مام جەلال لە پەیوەندی بەردەوام لەگەل پارێزگارەکانی عیراق بۆ ئەوەی راستەوخۆ بتوانێت کێشە و گرفتەکانیان چارەسەربکات و داخوزییەکانی خەڵکی شارەکانیان بۆ بهێنێتە دی ، زیاتر لەو دەسەڵاتەی کە دەستور پێی دابوو جەختی لە حکومەت دەکردەوە بۆ پیشکەشکردنی خزمەتگوزاری باش بە سەرجەم پارێزگاکانی عیراق بەبێ جیاوازی و چارەسەرکردنی کێشەکانی ناوەڕاست و خوارووی عیراق، بۆیە سەرۆک مام جەلال لەلایەن هەموو عیراقییەکان گەورە و بچووک هەتا لەگەڵ ئەو سیاسەتمەدارە عیراقیانەی کە لەگەڵیشی ساز نەبوون هەمیشە پێیان دەگوت جەنابت بۆ ئێمە وەکو زەعیم و باوک و سەرۆک کۆماریت و ئێمە تۆمان قبوڵە".
سەعدی ئەحمەد پیرە لە کۆتاییشدا باسی لەوەشکردووە، "بە نەخۆشکەوتنی سەرۆک مام جەلال کەلێنێکی گەورە جێما و بەداخەوە تا ئەم دەقەیەش پڕنەکراوەتەوە، بەدڵنیاییەوە ئەگەر سەرۆک مام جەلال لە ژیاندا بمابایە رۆڵ و کاریگەری دەبوو لە سەرهەڵدان و تەشەنەکردنی رێکخراوی تیرۆرستی داعش و ئەو کارەساتانەی کە بەسەر عیراق هات، هەروەها لە زۆرکێشە و قەیرانی سیاسی تر کە لە ناوچەکە دروست بوو رۆڵی کارا و سەرەکی دەگێرا لە چارەسەرکردنیان، بەتایبەت رزگارکردنی عێراق لە کۆت و بەندەکانی ماددەی 7".
مام جەلال کوڕی شێخ حسامەدین کوڕی شێخ نوری کوڕی شێخ غەفوورە، ھاوینی ساڵی 1933 لە گوندی کەلکانی قەتپاڵی چیای کۆسرەت لەدایک بووە، کە دەڕوانێتە سەر دەریاچەی دوکان، چەند ساڵێک تەمەنی منداڵی لەو گوندە بەسەر بردووەو دواتر باوکی بووە بەرێبەری تەکیەی تاڵەبانی لە کۆیە و لەوێ چووەتە قوتابخانەی سەرەتایی و بە سەرکەوتوویی خوێندنی تەواو کردووە.
مام جەلال ساڵی 1952 چووە کۆلیژی ماف لە بەغداد، دوای ئازادکردنی عێراق بە ئەندامی ئەنجوومەنی حوکم ھەڵبژێردرا و لە مانگی تشرینی دووەمی ساڵی 2003دا سەرۆکایەتی ئەنجومەنی کرد، دواتریش لە 6ی نیسانی 2005، مام جەلال 227 دەنگی لە کۆی 248 دەنگی ئەندامانی کۆمەڵەی نیشتمانی عیراقی بەدەست ھێنا و بە ھەڵبژاردنێکی راستەوخۆ بە یەکەمین سەرۆکی ھەڵبژێراوی عیراق ھەڵبژێردرا.