سەرچاوەیەکی پزیشکی لە پارێزگای میسان ئاشکرای کرد کە خۆڵبارینی بەردەوامی عیراق بووەتە هۆی تێکچوونی باری تەندروستیی و تەنگە نەفەسی دوو هەزار و 750 کەس، کە زۆرینەی حاڵەتەکان لە پارێزگاکانی باشوری عیراق تۆمار کراون.

بەپێی زانیارییەکانی ئەو سەرچاوەیە، تەنها لە پارێزگای میسان 656 کەس باری تەندروستییان تێکچووە و بەسەر12 نەخۆشخانە و ژووری فریاکەوتندا دابەشکراون لە سەرانسەری پارێزگاکەدا.

بەڕێوەبەرایەتییە تەندروستییەکانی پێنج پارێزگا تا ئێستا زیاتر لە دوو هەزار حاڵەتی تەنگەنەفەسی و گرفتی هەناسەدانیان تۆمار کردووە. لە پارێزگای بەسرە 749 حاڵەت، لە موسەننا 700حاڵەت، لە دیوانییە 322 حاڵەت، لە زیقار 174 حاڵەت و لە نەجەف150 حاڵەت تۆمار کراون.

پسپۆڕانی تەندروستی هۆشداریان داوە کە لەگەڵ بەردەوامبوونی خۆڵبارین لە بەشێک لە شارەکانی عیراق، رێژەی تووشبووان بە تەنگەنەفەسی و گرفتە هەناسەییەکان بەردەوام لە بەرزبوونەوەدان.

عامر جابری، گوتەبێژی دەستەی کەشناسیی عێراق، داوای لە هاووڵاتیان کرد لە ماڵەکانیاندا بمێننەوە تاکوو بارودۆخی خۆڵبارینەکە کەم دەبێتەوە و ئاستی تۆزوخۆڵ لە هەوادا دادەبەزێت. 

پێشبینی دەکرێت چەند ڕۆژێکی دیکە ئەم دیاردەیە لە ناوچەکانی باشووری عیراق بەردەوام بێت، کە ئەمەش مەترسیی زیاتر بۆ سەر تەندروستیی دانیشتووانی ئەو ناوچانە دروست دەکات.

رێکخراوی تەندروستیی جیهانی نیگەرانی قووڵی خۆی دەربڕی سەبارەت بە رەوشی مرۆیی لە کەرتی غەززە، بە تایبەتی بڵاوبوونەوەی برسێتی و نەبوونی ئاوی پاک بۆ خواردنەوە.

مارگریت هاریز، وتەبێژی رێکخراوی تەندروستیی جیهانی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: "کەمیی کەلوپەلی پزیشکی و دەرمان لە کەرتی غەززە گەیشتووەتە ئاستێکی زۆر مەترسیدار، هەروەها هەوڵەکانمان بەردەوامن بۆ گەیاندنی هاوکاریی پزیشکی بۆ چارەسەرکردنی ئەو برینداره زۆرانەی کە بەهۆی بۆمبارانی بەردەوامەوە پێویستیان بە چارەسەری خێرا هەیە."

هاریز ئاشکرای کرد کە زۆرجار رێکخراوەکەیان مۆڵەتی پێویست بۆ گەیاندنی هاوکاریی پزیشکی بۆ ناو کەرتی غەززە وەرناگرێت، ئەمەش دۆخەکەی ئاڵۆزتر کردووە.

وتەبێژی رێکخراوەکە جەختی کردەوە: "ئێمە بە توندی نیگەرانین لەو برسێتییەی کە روبەروی هاووڵاتیانی مەدەنی لە کەرتی غەززە بووەتەوە، بە تایبەتی منداڵان کە زیاتر لە هەموو توێژەکانی دیکە زیانیان پێ دەگات." هەروەها ئاماژەی بەوە کرد کە دانیشتووانی غەززە بە گشتی دەستیان بە ئاوی پاکی خواردنەوە ناگات، ئەمەش مەترسی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی پەتایی زیاتر دەکات.

شایانی باسه، کەرتی غەززە لە تشرینی یەکەمی ساڵی 2023ـەوە بەردەوام لە ژێر بۆمباران و گەمارۆی قورسدایە کە بووەتە هۆی وێرانبوونی ژێرخانی تەندروستی و ئاودێری. بەپێی ئامارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، زیاتر لە ٪90ـی دانیشتووانی غەززە ئێستا روبەروی ئاستەنگی سەختی دۆزینەوەی خۆراکی پێویست بوونەتەوە.

لە ماوەی چەند مانگی رابردوودا، چەندین رێکخراوی نێودەوڵەتیی هۆشداریان داوە سەبارەت بە رەوشی "قەیرانی سەختی برسێتی" لە کەرتی غەززە. لە لایەکی ترەوە، زۆربەی ناوەندە تەندروستییەکان لە غەززە یان وێران بوون یان بە هۆی کەمیی سوتەمەنی و پێداویستی پزیشکییەوە ناچار بە وەستانی چالاکییەکانیان بوون.

کارتێکەری قەیرانەکە بە تایبەتی لەسەر منداڵان زۆر قورسە، چونکە بەپێی ڕاپۆرتی یونیسێف، هەڵاوسان و نەخۆشییە پەیوەندیدارەکان بە هۆی خۆراکی خراپ لە ناو منداڵانی غەززەدا بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە. هەروەها کەمیی ئاوی پاک بووەتە هۆی بڵاوبوونەوەی چەندین نەخۆشی گوازراوە لە رێگەی ئاوەوە.

سەرۆک کۆماری عیراق بەبۆنەی بە پارێزگابوونی هەڵەبجە وەک 19ەمین پارێزگایی عیراق، پەیامێکی پیرۆزبایی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بەپارێزگابونی هەڵەبجە هەنگاوێکی مێژووییە و مافێکی لەمێژینە چاوەڕوانکراوە

دەقی پەیامەکەی سەرۆک کۆماری عیراق .......

گەرمترین پیرۆزباییتان لێدەكەین بە بۆنەی سەرگرتنی هەوڵ و كۆششەكانتان كە بە درێژایی ساڵانی رابردوو خستبووتانەتە گەڕ، ئەوەش بە دەنگدانی ئەنجوومەنی نوێنەران بوو بۆ بە پارێزگاكردنی هەڵەبجە وەك پارێزگایەكی عیراقی لە ناو هەرێمی كوردستاندا وەك وەفایەك بۆ شەهیدانی تاوانی ئەنفال و كۆمەڵكوژی كیمیاوی كە لە ئازاری 1988 لە دژیان ئەنجامدرا و وەك پەڵەیەكی شەرمەزاری بە نێوچاوی ستەم كاران و چەوسێنەرانەوە دەمێنێتەوە.

ئەگەر دانایی و كۆششە بەردەوامەكانی ئێوە و هەڵوێستە نەگۆڕەكانتان بۆ پشتیوانیكردن لە مافەكانی مرۆڤ لە هەموو پێكهاتەكانی گەلەكەمان و سووربوونتان لەسەر ساڕێژكردنی برینەكانی ڕابردوو نەبوایە ئەم دەستكەوتە بەدەستنەدەهات.

لە خوای گەورە دەپاڕێینەوە سەركەوتووتان بكات و ئەم بڕیارە بكاتە هەنگاوێكی تر بەرە و عیراقێكی فیدرالی دادپەروەر كە تێیدا ماف و شكۆی مرۆڤی تێدا دەپارێزرێت و رێز لە قوربانیدانەكان دەگیرێت.

هەڵەبجە سیمبولی نەهامەتیەكانی مرۆڤە، دیمەنێكی ئازابەخشی جەور و ستەمە لە دژی رۆڵەكانی گەلی كورد و تا ئێستاش وەك شایەتحاڵێك ماوە لەسەر قەبارەی قوربانیەكان  كە عێراقیەكانی بەخشیویانە لە پێناوی ئازادی و شكۆمەندیدا.

پیرۆزباییتان لێدەكەم و ڕێز و ستایشمان قبوڵ بفەرموون