کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆ دووشەممەی کۆشکی سپی لە واشنتۆن، کە بڕیارە سەرۆکی ئۆکراین ڤادیمێر زیلینسکی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ و ژمارەیەک سەرکردەی ئەوروپی کۆبێتەوە، پێدەچێت بەراورد بە لووتکەکەی هەینی رابردووی ترەمپ و ڤلادیمێر پوتن لە ئەلاسکا، گرنگییەکی زۆرتری هەبێت بۆ داهاتووی ئۆکراین و ئاسایشی ئەوروپا. . پرسی ئەوەی چی روودەدات؟ ئایا داهاتووی جەنگەکە دەگاتە کوێ، یان زیلینسکی چ جۆرە رێککەوتنێک قبوڵ دەکات، تەوەری سەرەکی میدیاکانە
لەم راپۆرتە شیکارییەدا وردەکاری و ئەگەرە کراوەکانی بەردەم جەنگەکە بزانە:
لە کاتێکدا لووتکەی ترەمپ-پوتین هیچ دەرئەنجامێکی گەورەی لێنەکەوتەوە، نە ئاگربەست، نە سزای نوێ و نە هیچ راگەیاندنێکی گرنگ، پرسیار ئەوەیە ئایا ئۆکراین و ئەوروپا لە رێککەوتنی پشت پەردەی نێوان ئەمریکا و روسیا دوورخرانەوە؟ وەڵامەکە رونە. نەخێر، ئەگەر ئۆکراین و هاوبەشەکانی بتوانن رێگری لێبکەن.
بەرەیەکی یەکگرتووی، ئەوروپی-ئۆکراین دەتوانێت چی بگۆڕێت:
ئامادەبوونی سێر کییەر ستارمەر (سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا)، ئیمانوێل ماکرۆن (فەرەنسا)، راوێژکار فرێدریش مێرتس (ئەڵمانیا) و سەرکردەکانی دیکەی ئەوروپا شانبەشانی سەرۆک زیلینسکی لە واشنتۆن، تەنیا بۆ ئەوە نییە کە دڵنیا ببنەوە زیلینسکی جارێکی تر لە نووسینگەی ئۆڤاڵ دووچاری سەرسوڕمان یان فریودان نەبێتەوە، وەک چۆن لە 28ی شوباتی پێشتردا رویدا.
ئەوان سوورن لەسەر ئەوەی دوو خاڵ بە دۆناڵد ترەمپ بگەیەنن: یەکەم، هیچ رێککەوتنێکی ئاشتی بۆ ئۆکراین ناکرێت بەبێ بەشداریی راستەوخۆی خودی ئۆکراین؛ و دووەم، دەبێت بە گەرەنتی ئاسایشیی "پتەو" پشتگیری ئەو وڵاتە بکرێت.
لە سەرووی هەمووشیانەوە، سەرکردەکانی ئەوروپا دەیانەوێت سەرۆکی ئەمریکا تێبگات کە ئۆکراین و ئەوروپا بەرەیەکی یەکگرتوویان پێکهێناوە و پەرۆشن بۆ دڵنیاکردنەوەی ترەمپ کە بەهۆی پەیوەندییە تایبەتییەکانی لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن، ملکەچی داواکارییەکانی سەرکردەی روسیا نەبێت.
پەیوەندییەکانی ترەمپ.. کلیلێک بۆ دیپلۆماسی
لێرەدا لێهاتوویی دیپلۆماسیی کییەر ستارمەر تاقیدەکرێتەوە. ترەمپ حەزی لە ستارمەرە و گوێی لێدەگرێت، هاوکات لە ماوەی مانگێکی دیکەدا ترەمپ سەردانێکی رەسمی بۆ بەریتانیا ئەنجام دەدات.
هەروەها حەزی لە مارک روتە، سکرتێری گشتیی ناتۆیە کە ئامادەی کۆبوونەوەکە دەبێت و هەندێک جار بە "چرپێنەری ترەمپ" ناودەبرێت. بەڵام سەرۆکی ئەمریکا پێدەچێت کەمتر دۆستی سەرۆک ماکرۆن بێت و کۆشکی سپی بەم دواییانە بە توندی رەخنەی لە نیازەکانی گرت کە بێ مەرج دان بە دەوڵەتی فەلەستیندا بنێت لە کۆبوونەوەی داهاتووی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکاندا.
ئاشتی بە تێچووی خاک یان گەرەنتیی ئاسایش؟
بۆ ئەوەی رێککەوتنێکی ئاشتی لە ئۆکراین دەرفەتی سەرکەوتنی هەبێت، دەبێت شتێک قوربانی بەشتێک بدرێت لە پێناویدا. سەرکردەکانی ئەوروپا بەردەوام جەختیان لەوە کردووەتەوە کە سنوورە نێودەوڵەتییەکان ناتوانرێت بە هێز بگۆڕدرێن و سەرۆک زیلینسکییش چەندین جار رایگەیاندووە کە دەستبەرداری خاک نابێت، جگە لەوەش دەستووری ئۆکراین رێگری لەوە دەکات.
بەڵام پوتین دۆنباسی دەوێت، کە هێزەکانی نزیکەی 85%ی کۆنتڕۆڵ کردووە، و هیچ نیازێکی نییە کریم بگەڕێنێتەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، وەک کایا کالاس، سەرۆک وەزیرانی پێشووی ئیستۆنیا و دیپلۆماتکاری ئێستای ئەوروپا، جارێک وتی: سەرکەوتن بۆ ئۆکراین لەم جەنگەدا پێویست ناکات تەنها بریتی بێت لە گەڕاندنەوەی خاکە داگیرکراوەکان.
ئەگەر ئۆکراین بتوانێت گەرەنتی ئاسایشیی هاوشێوەی ماددەی 5 بەدەستبهێنێت، کە ئێستا باسی لێوە دەکرێت و بەس بێت بۆ رێگریکردن لە هەر هێرشێکی داهاتووی روسیا و بەمەش سەربەخۆیی وەک دەوڵەتێکی ئازاد و خاوەن سەروەری بپارێزێت، ئەوا ئەوە جۆرێک دەبێت لە سەرکەوتن.
ئێستا وا دەردەکەوێت ئەوەی ئەمریکا و روسیا گفتوگۆیان لەسەر کردووە، پێشنیازێکە کە بە گشتی ئاڵوگۆڕی هەندێک خاکی ئۆکراین دەکات بە گەرەنتی ئاسایش کە ئیتر ناچار نەبێت زیاتر خاک بدات بە روسیا.
پرسیارە گەورەکان و داهاتووی جەنگ:
بەڵام هێشتا نیشانەی پرسیاری گەورە هەن. ئایا ئۆکراین دەتوانێت رێککەوتنێک قبوڵ بکات کە کۆتایی بە جەنگ بهێنێت بەڵام بە تێچووی لەدەستدانی خاک؟ بە تایبەت کاتێک هەزاران کەس گیانیان لەدەستداوە لە پێناوی پاراستنی ئەو خاکە. ئەگەر داوای لێبکرێت دەستبەرداری ئەو 30%ی پارێزگای دۆنێتسک بێت کە روسیا هێشتا داگیری نەکردووە، ئایا ئەوە رێگەی هاتنی رۆژئاوا بەرەو کیێڤ تەخت ناکات؟
هەروەها سەبارەت بە "هاوپەیمانیی ویستراو"ی ستارمەر کە زۆر بانگەشەی بۆ دەکرێت؟ قسە و باسە سەرەتاییەکان سەبارەت بە ناردنی دەیان هەزار سەرباز بۆ شەڕی زەمینی، ئێستا کەم بووەتەوە. لە ئێستادا زیاتر باسی "پاراستنی ئاسمان و دەریاکان" دەکرێت لەگەڵ یارمەتیدانی ئۆکراین بۆ بنیاتنانەوەی سوپاکەی.
بەڵام تەنانەت ئەگەر ئاشتی لە گۆڕەپانی جەنگیشدا سەرهەڵبدات، هێشتا لە ناوچەیەکی پڕ مەترسیداین. هەر شارەزایەکی سەربازی کە لێدوان دەدات، پێی وایە ئەو ساتەی شەڕ دەوەستێت، پوتین سوپاکەی رێکدەخاتەوە، چەکی زیاتر دروست دەکات، تاوەکو لە پێگەیەکدا دەبێت، رەنگە لە ماوەی سێ بۆ چوار ساڵدا، دەستبکاتەوە بە هێرشەکانی داگیرکردنی زیاتری خاکەکەی.
