لەگەڵ زیادبوونی توندی شەڕەکانی نێوان هێزە ناوەکییەکانی جیهان و خێراتر بوونی پێشبڕکێکان بۆ بەدەستهێنانی چەکی کوشندە، ترس لە روودانی تەقینەوەیەکی ئەتۆمی وێرانکەر لە دڵی هاووڵاتیاندا بەردەوام زیاد دەکات.
ئەم ترسە بەتایبەت دوای ئەو شەڕەی لە نێوان ئیسرائیل و ئێراندا رویدا و تایبەتتریش بۆردومانی فرۆکە ئەمریکیەکان بۆ سەر وێستگە ناوەکیەکانی ئێران، و پێشتریش هیندستانو پاکستان کە هەردووکیان خاوەنی بۆمبی ئەتۆمی بوون، زیاتربوو، بەجۆرێک هاووڵاتیانی جیهان هەستیان دەکرد، لەسەر لێواری کارەساتێکی ئەتۆمی وەستاون.
لەم چوارچێوەیەدا، لیژنەی نێودەوڵەتیی پاراستن لە تیشکدانەوە (ICRP) رێنماییەکانی خستۆتەڕوو سەبارەت بەوەی چی بکرێت لە ماوەی دە خولەکی یەکەمدا ئەگەر تەقینەوەیەکی ئەتۆمی رویدا.
یەکەم شت چییە کە دەبێت بکرێت لە کاتی هێرشێکی ئەتۆمیدا؟
رۆژنامەی ئەمریکی "زە میرۆر" بە پشت بەستن بە لیژنەی نێودەوڵەتیی پاراستن لە تیشکدانەوە نووسیوێتی؛ کە ئامادەکاریی گونجاو و وەڵامدانەوەی دروست لە کاتی رودانی تەقینەوەکەدا وادەکات مەترسی مردن کەم ببێتەوە و ببێتە هۆی رزگاربوون.
بۆ ئەمەش لیژنەکە پێشنیازی گەڕان بە دوای پەناگە یان بینایەک یان ژێرزەمینێک دەکات بۆ خۆ شاردنەوە لە پێش و پاش رودانی تەقینەوەکە.
لیژنەکە وتووێتی؛ پێویستە لەو کاتەدا بە پەلە، هاووڵاتیان خۆیان لە پەناگەیەکدا بشارنەوە و بۆ ئەم مەبەستەش وێستگەکانی میترۆ و ژێرزەمینەکان، بەتایبەت ئەوانەی لە خشت و چیمەنتۆ دروستکراون پێشنیاز دەکات.
چی دەربارەی تیشکدانەوەی ناوەکی؟
لە حاڵەتی گومانکردن لە تووشبوون بە تیشکدانەوەی ناوەکی، لە ئامۆژگارییەکانی لیژنەکەدا هاتووە؛ کە پێویستە لابردنی چینە دەرەکییەکانی جل و پێڵاو و پاککردنەوەی پێست و ناوچە ئاشکراکانی جەستە دەکات.
هەمان شت دەبێت لەگەڵ ئاژەڵە ماڵییەکانیشدا بکرێت، پاکیان بکەرەوە لە ژوورێکی جیاکارکراودا.
چۆن بزانم چی لە دەرەوە ڕوودەدات؟
لە ماوەی 24 کاتژمێرەکەی دوای تەقینەوەکەدا، لیژنەکە ئامۆژگاریمان دەکات بە مانەوە لە پەناگاکاندا و شوێنکەوتنی هەر ئامرازێکی میدیایی بەردەست وەک وێستگەکانی رادیۆ بۆ وەرگرتنی رێنمایی و دوایین نوێکارییەکان.
لیژنەکە دەڵێت: "لە پارێزراوترین شوێنەکاندا بمێنەرەوە (وەک ژێرزەمین یان ناوەڕاستی بینایەکی گەورە) لە ماوەی یەکەم 12 بۆ 24 کاتژمێردا، مەگەر مەترسی راستەوخۆ هەبێت وەک ئاگرکەوتنەوە یان دەرچوونی گاز یان روخانی بینا یان برینداربوونی تایبەت، ئەگەرنا تا لەلایەن دەسەڵاتەوە ئاگادار نەکرێنەوە نەچنە دەرەوە".
