پێنج ساڵ بەسەر رێككەوتنی ئیبراهیمی تێدەپەڕێت، هەوڵێك بە ئامانجی ئاساییكردنەوەی پەیوەندی عەرەب _ ئیسرائیل، بەڵام رەوشەكە بەجۆرێك ئاڵۆزە، هەڕەشەی هەڵوەشانەوەی سەرلەبەری رێككەوتنەكان لەئارادایە.

هێرشەكەی ئەم دواییەی ئیسرائیل بۆ سەر دەوحەی پایتەختی قەتەر، گڕی لە پەیوەندییەكانی وڵاتانی كەنداو و ئیسلامی بەرامبەر ئیسرائیل بەرداوە، لەوچوارچێوەیەشدا هەمووان كەوتوونەتەخۆ بۆ ئەوەی وەڵامێكی بەهێزیان بەرامبەر ئیسرائیل هەبێت.

ماوەی دوو رۆژە لوتكەی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی لە دەوحە بەڕێوەدەچێت بەمەبەستی یەكخستنی هەڵوێستیان دژ بە هەرەشەكانی داهاتووی ئیسرائیل.

رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا گۆڕانكارییەكی بەرچاوی سیاسی و دیپلۆماسی بەخۆیەوە بینیوە، دیارترینیان ئیمزاكردنی رێكەوتنەكانی ئیبراهیمیە لەنێوان ژمارەیەك وڵاتی عەرەبی و ئیسرائیل لەژێر چاودێری ئەمریكادا.

ئەم ڕێككەوتنە مشتومڕێكی بەرفراوانی لە بازنەی سیاسی و كولتووری و ئایینی بەدوای خۆیاندا هێناوە، لە كاتێكدا هەندێك وەك دەرفەتێك بۆ بەرزكردنەوەی سەقامگیری ئابووری لە ناوچەكەدا سەیری دەكەن، هەندێكی دیكەش بە پێچەوانەی هەڵوێستە مێژووییەكان لەسەر پرسی فەلەستین دەزانن.

لە ساڵی 1948وە ململانێی عەرەب -  ئیسرائیل وەك یەكێك لە دیارترین ئاڵنگارییەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ماوەتەوە و شێوەی جۆراوجۆری وەرگرتووە، بەڵام ساڵی 2020 وەرچەرخانێكی گرنگ بوو لە مێژووی ئەم ململانێیانەدا، ئەویش ئیمزاكردنی ڕێككەوتنی ئیبراهیمی بوو.

رۆژی 15ی ئەیلولی 2020، بەنێوەندگیریی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا، لە كۆشكی سپی رێككەوتنی ئیبراهیمی لەنێوان ئیسرائیل و ئیمارات و بەحرەین ئیمزا كرا.

ئیسرائیل و هەردوو وڵاتی كەنداو رێككەوتنەكەیان بە ئەجێندایەكی ستراتیژی بۆ سەقامگیری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناوبرد.

ئەوە لەكاتێكدایە رۆژی 23ی تشرینی یەكەمی 2020 كۆشكی سپی رایگەیاند، سودان و ئیسرائیل ڕێككەوتوون لەسەر ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان.

دواتر و لە 10ی كانونی یەكەمی هەمان ساڵ، ئەمریكا نێوەندگیری رێككەوتنی ئاساییكردنەوەی نێوان مەغریب و ئیسرائیلی كرد.

هەرچەندە هەندێك وڵاتی عەرەبی، وەك میسر لە ساڵی 1978 و ئوردن 1994 پێش ئەم هەنگاوە بە ئیمزاكردنی پەیماننامەی ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیل رێككەوتنیان كرد، بەڵام رێككەوتنی ئیبراهیمی جیاواز بوو، بەوپێیەی لە ئەنجامی شەڕێك لەگەڵ ئیسرائیل نەهاتە ئاراوە، بەڵكو لە چوارچێوەی تێگەیشتنە سیاسییدا دروستبوو.

ڕێكەوتنەكانی ئیبراهیمی بە ناوی پێغەمبەر ئیبراهیمەوە ناونراوە، كە سێ ئایینی یەكتاپەرستین، واتە جولەكە و مەسیحی و ئیسلام.

نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەكانی ئیسرائیل لە هەریەك لە دەوڵەتانی ئیمزاكراو كرانەوە و گەشتی ڕاستەوخۆ لە نێوان تەلئەبیب و ئەبوزەبی، دوبەی، مەنامە، كازابلانكا و مەراكیش دەستپێكرد.

لەدوای رێككەوتنەكە، خواست لەسەر فێربوونی زمانی عیبری زیادیكرد، چەند خوێندكارێكی ئیماراتی و مەغریبی ناویان تۆمار كرد بۆ خوێندن لە دامەزراوە ئەكادیمییەكان و توێژینەوەكان لە ئیسرائیل.

رێككەوتنەكان زنجیرەیەك ڕێككەوتنی بازرگانی و ڕێككەوتنی هاوكاری ئەمنیشیان لەخۆگرت، وەك بازرگانی نێوان ئیسرائیل و ئیمارات لەساڵی یەكەمی ئاساییبوونەوەكەدا بە بەهای زیاتر لە نیو ملیار دۆلار.

ناوەڕۆكی ئەم رێككەوتنە وەك ئەوەی لە ماڵپەڕی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكادا بڵاوكراوەتەوە، باس لەوە دەكات كە لایەنەكان پابەندبن بە پاراستن و بەرەوپێشبردنی ئاشتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سەرتاسەری جیهان.

بەرزكردنەوەی هەوڵەكان بۆ چەسپاندنی گفتوگۆی نێوان ئایینەكان و كولتوورەكان.
پەرەپێدانی پەیوەندی دۆستانە لە نێوان وڵاتان كە خزمەت بە بەرژەوەندییەكانی ئاشتی هەمیشەیی دەكات.

هەوڵدان بۆ چاندنی بەهاكانی لێبوردەیی و ڕێزگرتن لە هەموو تاكێك بەبێ گوێدانە ڕەگەز، ئایین، نەتەوەیی.

پشتگیریكردن لە زانست، هونەر، پزیشكی و بازرگانی وەك ئامرازێك بۆ سودبەخشین بە مرۆڤایەتی.
هەوڵدان بۆ نەهێشتنی توندڕەوی و ململانێ بە مەبەستی دابینكردنی داهاتوویەكی گەش بۆ منداڵانی جیهان.

كاركردن بۆ دیدگایەكی هەمەلایەنەی ئاشتی و ئاسایش و خۆشگوزەرانی.

پێشوازیكردن لەو پێشكەوتنانەی لە دامەزراندنی پەیوەندی دیپلۆماسی نێوان ئیسرائیل و وڵاتانی دراوسێدا بەدەستهاتوون.

ئەمە لەكاتێكدایە، پێشتر وڵاتە عەرەبییەكان دوای ڕاگەیاندنی دامەزراندنی ئیسرائیل لە ساڵی 1948 رەتیانكردەوە دان بە قەوارەی ئیسرائیلدا بنێن.

پلانەكانی بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل بۆ لكاندنی بەشێك لە خاكی كەناری رۆژئاوا، پەیوەندییەكانی ئیسرائیل و عەرەبی بردەوە خاڵی سەرەتا و لەدوای سەرهەڵدانی شەڕی غەززەشەوە، لێكترازانی زیاتر لە پەیوەندییەكانی عەرەب و ئیسرائیل سەریهەڵداوە، بەجۆرێك ئێستا كار لەسەر راگرتنی پەیوەندییە دیپلۆماسیەكانی عەرەب و ئیسرائیل دەكرێت.