لە باشووری رۆژهەڵاتی وێڵز، بۆ یەکەمجار زیرەکی دەستکرد بەکاردەهێنرێت بۆ دەستنیشانکردنی نەخۆشی بیرچوونەوە بە شێوەیەکی خێراتر و وردتر،  تاقیکردنەوەکە بەجۆرێکە  سەرەتا کەمتر لە هەزار نەخۆش و دواتر هەزار کەس لە سەرانسەری بەریتانیا بەشدار دەبن.

لە هەوڵێکی دیکەی زانستیدا لە بواری پزیشکی شێوازێکی نوێی پشکنینی پێشکەوتووی خوێن بەکاردەهێنێت بۆ دەستنیشانکردنی بایۆمارکەرەکان، بەمەبەستی  دەستنیشانکردنی پڕۆتینە بچووکەکان کە پەیوەندییان بە نیشانە سەرەتاییەکانی نەخۆشی بیرچوونەوە هەیە.

لە دوای پشکنینەکان بە زیرەکی دەستکرد،  ئەنجامەکانیش هەر لە رێگەی زیرەکی دەستکردەوە شیدەکرێنەوە و ئەمە بە هەوڵێکی نوێێ زانستی اددەنرێت بۆ دەستنیشانکردنی نەخۆشی لەبیرچونەوەی پێشوەختە.

 لە بەریتانیا نزیکەی ملیۆنێک کەس تووشی نەخۆشی بیرچوونەوە بوون و وڵاتەکە بەدەەست ئەو نەخۆشیەوە دەناڵێنێت؛  پێشبینیش دەکرێت لە ساڵانی داهاتوودا ئەم ژمارەیە زیاتر بەرزبێتەوە لەگەڵ پیربوونی هاووڵاتیانی ئەو وڵاتە.

لێکۆڵینەوەیەکی نوێ دەریدەخات کە ئەو کەسانەی لە کاتژمێرە درەنگەکانی شەودا مۆبایل بەکاردەهێنن، زۆرجار باری دەروونییان ناسەقامگیرە.

لێکۆڵینەوەکە، کە لە گۆڤاری "ساینتێفیک ریپۆرتس" بڵاوکراوەتەوە و داتای بەکارهێنانی 310 کەسی پێگەیشتووی بۆ پلاتفۆرمی "ئێکس" شیکردووەتەوە، نیشانیداوە کە ئەو کەسانەی لە نێوان کاتژمێر 11ی شەو و 5ی بەیانیدا پۆست دەکەن یان چالاکن لە پلاتفۆرمەکەدا، ناسەقامگیریی دەروونییان تێدا بەدی کراوە، بە بەراورد بەو کەسانەی لە رۆژدا پلاتفۆرمەکە بەکاردەهێنن.

دانیال جۆنسۆن لە زانکۆی "بریستۆڵ"ی بەریتانی، کە لێکۆڵینەوەکەی لەگەڵ توێژەرانی دیکەی هەمان زانکۆ ئەنجامداوە، رایگەیاند: "ئەم ئەنجامانە گومان دەخەنە سەر ئەو سەرقاڵییە سیاسییەی کە هەوڵدەدات کاتی بەکارهێنانی شاشە کەم بکاتەوە، و لە تێگەیشتن لە کاریگەریی سۆشیال میدیا لەسەر تەندروستی دەروونی نزیکمان دەکاتەوە."

جۆنسۆن لە وتارێکدا کە لە پلاتفۆرمی "زە کۆنڤێرسەیشن" بڵاوکراوەتەوە، رونیکردەوە کە کێشەی لێکۆڵینەوەکانی پێشوو ئەوەیە کە تەنها سەرنجیان لەسەر ماوەی بەکارهێنان بووە، ئاماژەی بەوەشدا کە رەفتاری بەکارهێنەر و ئەو پلاتفۆرمەی کە بەکاریدەهێنێت دوو هۆکاری گرنگن بۆ دیاریکردنی ئەنجامەکان.

جۆنسۆن و هاوکارانی پشتیان بە "پێوەری خۆشگوزەرانی دەروونی" بەستووە، کە لە 14 خاڵ پێکدێت و بۆ پێوانەکردنی هەست و کارکردنی کەسەکە بەکاردێت.

توێژەران بۆیان دەرکەوتووە کە کاتی پۆستکردن لە "تویتەر" پەیوەندی بە خۆشگوزەرانی دەروونییەوە هەیە، هەروەها بۆیان دەرکەوتووە کە خۆشگوزەرانیی دەروونی لەو کەسانەی کە شەوانە چالاکن کەمترە، بە بەراورد بەوانەی کە لە کاتژمێرەکانی رۆژدا پۆست دەکەن.

لێکۆڵینەوەکە ئەوەشی نیشاندا کە پەیوەندیی نێوان کاتی پۆستکردن و نیشانەکانی دڵەڕاوکێ و خەمۆکی بەهێزتر بووە، بە تایبەتی لە بەشداربووانی بەتەمەنتردا.

 

کۆکا کۆلا بۆ یەکەمین جار لە ساڵی 1886 لەلایەن پزیشکی دەرمانساز، د. جۆن سیس پێمبێرتۆنەوە لە جۆرجیا بەرهەمهێنرا، کە لە بنەڕەتدا وەک چارەسەرێکی پزیشکی بەکارهاتووە.

د. پێمبێرتۆن لە پاش برینداربوونی لە جەنگی ناوخۆی جۆرجیادا لە ماوەی ساڵانی 1880کاندا و ئالوودەبوونی بە ماددەی "مۆرفین" کە وەک ئازارشکێنێک بەکاری دەهێنا، بەدوای دۆزینەوەی ئازارشکێنێکی جێگرەوەدا وێڵبوو.

پزیشکەکە چەندین ماددەی یەک لەدوای یەکی لە تاقیگەدا تاقیکردەوە. دواجار پاش دەیان تاقیکردنەوە، گیراوەیەکی نوێی خستەڕوو کە بە "کۆکاکۆلا" ناسرا؛ گیراوەکە تێکەڵەیەک بوو لە پوختەی گەڵای "کۆکایین" و تۆوی درەختی "کۆلا". بڕی کەم کۆکایین لە پێکهاتەی گیراوەکەدا هەبوو، کە وەک ئازارشکێنێک کاری دەکرد. هاوکات تۆوی رووەکی کۆلا، بەهۆی ئەوەی ماددەی کافایینی لەخۆگرتبوو، وەک وریاکەرەوەیەک لە گیراوەکەدا بەکاردەهات.

"کۆکاکۆلا" لە دەرمانخانەیەکی شاری ئەتلەنتا دەفرۆشرا؛ گیراوەکە گازی تێدەکرا و لە شێوەی سۆدەدا بە نرخی 5 سەنت بۆ هەر پەرداخێک دەفرۆشرا. لەو ساتەوەختەدا، بەکارهێنان سەرەکیی کۆکاکۆلا بە مەبەستی چارەسەری پزیشکی بووە، بە دیاریکراوی بۆ چارەسەری ژانەسەر، بێهێزی و تێکچوونە دەمارییەکان.

لەگەڵ تێپەڕبوونی کاتدا بەکارهێنانی ئەم گیراوەیە گۆڕانکاریی بەسەردا هات و خەڵکی زیاتر وەک خواردنەوەیەکی چێژبەخش تەماشایان دەکرد، لەبری بەکارهێنانی وەک چارەسەرێکی پزیشکی، تاوەکو لە سەرەتای ساڵانی 1900ـەکاندا کۆمپانیای بەرهەمهێنەری کۆکاکۆلا پێکهاتەی "کۆکایین"ـی لە گیراوەکەدا لابرد و لە شێوەی خواردنەوەیەکی چێژبەخشدا تاوەکو ڕۆژگاری ئەمڕۆ دەفرۆشرێت.

مەترسییە تەندروستییەکانی کۆکاکۆلا

ماڵپەڕی “WebMD” دەڵێت، خواردنەوە گازییەکان، لەنێویشیاندا کۆکاکۆلا، هۆکارن بۆ تووشبوون بە قەڵەوی، نەخۆشییەکانی دڵ، شەکرەی جۆری دوو، لاوازبوونی گورچیلەکان و جگەر، شێرپەنجە و چەندین گرفتی تەندروستیی دیکە.