کوردستان
سبەینێ بە ئامادە بوونی هەردوو ئاڕاستەی بزوتنەوەی گۆڕان، لە هۆڵی یاریگای ئاشتی كۆنفڕانسی بزوتنەوەكە دەبەسترێت.
بە پێی زانیاریەكانی كوردسات نیوز ئامادەكارییەكان لە هەردوو ئاراستەكەوە كۆتای هاتووە و هەردوولا دەستورێكیان ئامادەكردووە بۆ ئەوەی دەنگی لەسەر بدرێت داهاتووی بزوتنەوەكە یەكلایی بكاتەوە.
بەگوێرەى راگەیەندراوێکى کۆمیسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکانى عیراقیش؛ خۆیان سەرپەرشتیى کۆنفرانسەکەى بزووتنەوەى گۆڕان دەکەن و لە کۆنفرانسەکەدا پشت بە ژمارەى دامەزرێنەران نابەستن و بەگوێرەى زۆرینەى ئامادەبووانى کۆنگرە بڕیار دەدەن.
کۆمیسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکان رۆژى 26ـی نیسانى بۆ ئەنجامدانى سێیەمین کۆنفرانسى بزووتنەوەى گۆڕان دیاریکرد کە لە هۆڵى ئاشتى شارى سلێمانى بەڕێوەچوو، بەڵام بەهۆى ئامادەنەبوونى زۆرینەى دامەزرێنەرانى حیزبەکەوە کۆنفرانسەکە رێژەى یاسایى تەواونەکرد و بەکراوەیى بەجێهێڵدرا.
ئاسایشی هەرێم لە راگەیەنراوێكدا دەستگیركردنی سێ تیرۆریستی داعشی لە چەند ناوچەیەك ئاشكرا كرد.
بەرێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەكانی ئاسایش, بەهەماهەنگی و ئاڵۆگۆڕی زانیاری لەگەڵ دەزگا ئەمنییەكانی عیراق لەسنووری سلێمانی و چەمچەماڵ و شارەزورتوانیان سێ تیرۆریستی داعش دەستگیربكەن.
ئاسایش ئاماژەی بەوەداوە لە ماوەی 6 تا 21ـی ئەم مانگە لەسەر بنەمای زانیاری هەواڵگری و بەبڕیاری دادوەری لێكۆڵینەوە، دوای بەدواداچوون و كۆكردنەوەی زانیاری وورد لە چەند هەڵمەتێكدا ئەو تیرۆریستانەیان دەستگیر كردوە.
بە پێی راگەیەنراوەكەی ئاسایشی هەرێم ئەو سێ تیرۆریستەی داعش كە لە دەورووبەری سلێمانی و چەمچەماڵ و شارەزوور, دەستگیركراون لەلایەن دادگاكانەوە داواكراو بوون، لەرابردوودا ئەندامی چالاكی گرووپی تیرۆریستی داعش بوون بە ماددەی چواری یاسای تیرۆر روبەڕوی یاسا دەكرێنەوە.
یانەی بەرشەلۆنە دەستپێشخەرییەکی نوێی بە ناوی "خولی راهێنانی هیوا" دەستپێکردووە کە ئامانجی بەرەوپێشبردنی ئاشتی لە رۆژئاوای کوردستان و هەرێمی کوردستانی عیراقە.
ئەم دەستپێشخەرییە نێودەوڵەتییە بە سەرۆکایەتی دامەزراوەی ئێف سی بەرشەلۆنە و بە هاوکاریی چەندین رێکخراوی نێودەوڵەتی جێبەجێ دەکرێت.
پڕۆژەکە تۆپی پێ بەکاردەهێنێت وەک ئامرازێک بۆ ئاشتەوایی و ئامانجی دووبارە بنیاتنانەوەی پەیکەری کۆمەڵایەتی لە ناوچە زیانلێکەوتووەکانی شەڕە.
لە چوارچێوەی ئەم پڕۆژەیەدا قوتابخانەی تۆپی پێی کۆمەڵایەتی دادەمەزرێنرێت کە نەک تەنها چالاکی وەرزشی پێشکەش دەکات، بەڵکو هەوڵی چاکبوونەوەی کۆمەڵایەتیش دەدات.
وابڕیارە گرنگییەکی تایبەت بە بەهێزکردنی گەنجان دەدرێتەوە، بەتایبەتی کچان و گەنجانی پاشخانی پەراوێزخراو لەوانەش ئاوارە ناوخۆییەکان و پەنابەران.
ئۆلێگێر پرێساس، بەرگریکاری پێشووی بەرشەلۆنە لە مانگی نیسانی ئەمساڵدا سەرکردایەتی چەندان مەشقی کردووە لە سەرانسەری ناوچە کوردستانییەکان بۆ ئامادەکردنی ستافی راهێنەرایەتی.
بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسی ئەمرۆ لە هەرێمی کوردستان پلەکانی گەرما زیاتر بەرزدەبێتەوە و سبەینێش ئەگەری باران بارین هەیە.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی هەرێم بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ هەینی ئاسمان ساماڵ و پەڵە هەور دەبێت، هاوکات پلەکانی گەرما بە بەراورد بە دوێنێ زیاتر بەرز دەبنەوە.
کەشناسی هەرێم ئاماژەی بەوەشکردووە، سبەینێ شەممە ئاسمان لە نێوان پەڵە هەور و نیمچە هەور دەبێت، هەروەها لە ناوچە شاخاوییەکانی باکوری رۆژهەڵاتی هەرێم ئەگەری کەمێک باران و هەورە بروسکە هەیە .
ئەوەشی خستەڕوو، سبەینێ پلەکانی گەرما 1 بۆ 2 پلە نزمدەبنەوە.
هاوکات بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسی عیراق ئەمڕۆ لە شارەکانی دیوانییە و ناسڕیە و بەسرە پلەکانی گەرما دەگاتە ئاستی نیوەی کوڵان.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا پشتیوانی بۆ رێككەوتنەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و كۆمپانیا ئەمریكییەكان دەربڕی و داواشی لە حكومەتی عیراق كرد رێز لەو رێككەوتنە بگرێت.
تامی بروس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، وڵاتەكەی دڵخۆشە هەرێمی كوردستان رێككەوتنی گەورەی لەگەڵ كۆمپانیا ئەمریكییەكان ئیمزا كردوە بە مەبەستی فراوانكردنی بەرهەمهێنانی غازی سروشتی لە ناوچەكەدا.
بروس روونیشیكردەوە، ئەو رێككەوتنانە یارمەتی عیراق دەدات بۆ ئەوەی سەرچاوە ناوخۆییەكانی بەكاربهێنێت و سەربەخۆ بێت لە وزە، ئەوەش لە پێشینەی كارە سەرەكییەكانی ئیدارەی ئەمریكا و پرسێكی گەورەی ئاسایشی نیشتمانییە.
بروس داواشی لە حكومەتی عیراق كرد رێز لەو رێككەوتنە ئابورییە گرنگە بگرێت، كە پێویستە بۆ خۆشگوزەرانی و سەركەوتنی عیراق. جەختی لەوەش كردەوە، بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و عیراق و هەرێم لەوەدایە كە هەرێمێكی بەهێز و خۆراگڕ لە چوارچێوەی عیراقێكی فیدراڵیی هەبێت.
داهاتی نانەوتی هەفتەیەی رابردووی سنوری پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارە سەربەخۆکانی گەرمیان و راپەڕین زیاتر لە 24 ملیار دینار بووە.
ماڵپەری شەفافیەت كە چاودێری داهاتی نانەوتی پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارە سەربەخۆكانی ڕاپەڕین و گەرمیان دەكات بڵاویکردەوە، داهاتی هەفتەی رابردوو زیاتر لە 24 ملیار و 345 ملیۆن دینار بووە.
بەپێی داتای ماڵپەرەکە، بە بەراورد بە هەفتەی پێشووتر، داهاتی سلێمانی 8 ملیار دینار زیادی کردووە.
هاوكات بەپێی ماڵپەری شەفافیەت، داهاتی نانەوتی سنووری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە لەسەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا، 320 ملیار و 786 ملیۆن دینار بووە.
وەزارەتی خوێندنی باڵای هەرێمی كوردستان بڕیاریدا لە ساڵی داهاتووەوە بڕیاری هەژماركردنی ئارەزوومەندانەی نمرەی وانەكانی زمانی كوردی و عەرەبی هەڵدەوەشێتەوە.
وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی كوردستان لە نوسراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، بڕیاردراوە لە ساڵی داهاتووەوە، بڕیاری ئەژماركردنی ئارەزوومەندانەی نمرەی وانەكانی كوردی و عەرەبی هەڵبوەشێنێتەوە.
دەشڵێت، ئەو خوێندكارانەی لە ساڵی داهاتووەوە لە پۆلی دوازدەی ئامادەیی دەبن وانەی زمانی كوردی و عەرەبی وەك سەرجەم وانەكانی تر لە سیستمی وەرگرتن هەژمار دەكرێت بۆیان.
داواشی لە وەزارەتی پەروەردە كردووە، ئاگاداری سەرجەم خوێندكاران و قوتابییان بكاتەوە بەمەبەستی ئاگاداربوون لەو بڕیارەی وەزارەتەكەیان.
ئەو بڕیارە لە كۆبوونەوەی ژمارە (7)ی ساڵی (2022)ی ئەنجوومەنی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی دەرچوە، بەڵام جێبەجێكردنی بۆ ساڵی داهاتو دواخراوە.
روداوێکی هاتوچۆ لەسەر رێگەی کەلار باوەنور رویدا و بەهۆیەوە سێ سەرنشین تیایدا گیانی لەدەست دا و یەکێک لە سەرنشینەکانیش بە برینداری گەیەندرایە نەخۆشخانە.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە شوێنی روداوەکە رایگەیاند: روداوەکە ئێوارەی ئەمڕۆ رویداوە و ئۆتۆمبێلێکی جۆری تۆیۆتا کراون کە چوار هاووڵاتی تێدابووە بە ئاڕاستەی ناحیەی باوەنور دەرۆشت و لە نزیک گوندی قولەبەرز کۆنتڕۆڵی لەدەست داوە و لە پاش کەوتنە خوارەوەی گڕی گرتووە و بووەتە هۆی سوتان و گیانلەدەست دانی سێ لە سەرنشینەکان و بریندار بوونی کەسێکی تریان.
پەیامنێری کوردسات نیوز وتیشی؛ ئەو چوار هاووڵاتییە دانیشتووی کەلارن و ئەو سێ کەسەشی گیانیان لەدەستداوە ناویان " شەهیاد هیوا و یوسف ئەکرەم و میران ساڵح"ە و لە مەرزی پەروێزخان کاردەکەن و بۆ گەشتکردن لە رێگادا بوون بەرە سەیرانگای سەرتەک و توشی ئەو روداوە بوون.
زانیاری زیاتر دەربارەی روداوەکە:
پارێزگارەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ سەرۆك كۆماری ئێران كۆبوونەوە و چەند یاداشتێكیان بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەردوولا، پێشكەشی پزیشكیان كرد.
نوخشە ناسیح، پارێزگاری هەڵەبجە بە وەكالەت بە كوردسات نیوزی راگەیاند، كۆبوونەوەی پارێزگارەكانی هەولێر و سلێمانی و هەڵەبجە و دهۆك لەگەڵ مەسعود پزیشكیان، سەرۆك كۆماری ئێران دوو سەعاتی خایاند.
وتیشی، جگە لەو لێكتێگەیشتنەی لە دوو رۆژی رابردوو لەگەڵ پارێزگارەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان ئیمزا كرا، هەر پارێزگارێك چەند یاداشتێكی لەبارەی كێشەكانی پارێزگاكەی ئاڕاستەی پزیشكیان كرد.
نوخشە ناسیح ئاماژەی بۆ ئەوە كرد، یاداشتێكی تایبەت بە دەروازەی سنووری سازان و منداڵە ونبووەكانی هەڵەبجە و بریندارانی چەكی كیمیایی پێشكەش بە سەرۆك كۆماری ئێران كرد و چاوەڕوانن لە داهاتوودا ئەو كێشانە بە هەماهەنگی هەردوولا چارەسەر بكرێن.
دوای شكستی چەند هەوڵێكی هەردوو ئاراستەكەی گۆڕان بۆ یەكگرتنەوەو بەستنی كۆنفرانسی جیا ، رۆژی شەممە جارێكی دیكە هەردوو باڵەكە كۆنفرانس دەبەستن و پێدەچێت خاوەندارێتی حزبەكە بۆ یەكێكیان یەكلابێتەوە.
رۆژی 5ی نیسانی رابردوو لە گردی زەرگەتە كۆنفرانسی گۆڕان بەسترا، بەڵام دوای هەفتەیەك لەلایەن كۆمسیۆنەوە هەڵوەشێنرایەوە، دواتر و لە 26ی هەمان مانگ باڵەكەی تری گۆڕان كۆنفرانسیان بەست، بەڵام بەهۆی نەبوونی رێژەی یاساییەوە دواخرا بۆ 24ی ئەم مانگە كە تیایدا هەردوو ئاڕاستەی گەڕەكی كوردسات و گردی زەرگەتە بەشداری دەكەن و پێدەچێت یەكلاكەرەوە بێت و زۆرینەی رەها ببێتە خاوەنی بزووتنەوەكە.
بەپێی زیانیارییەكانی كوردسات نیوز، هەردوو ئاراستەكە لە زەرگەتە و كوردسات، لە هەوڵدان بۆئەوەی زۆرترین ئەندامی خۆیان بەشداری بكەن و دواجار ببنە خاوەنی ناو و لۆگۆ و مێژووی بزووتنەوەكە بەشێوەیەكی رەسمی.
ئەمڕۆ دادگای تاوانەكانی سلێمانی بڕیاری لە سێدارەدانی بۆ بكوژی ئاری چایچی دەركرد.
بەیانی ئەمڕۆ دانیشتنی دادگای تاوانەكانی سلێمانی بەڕێوەچوو، لە دانیشتنەکەدا دادوەر بڕیاری لە سێدارەدانی بۆ بكوژی ئاری چایچی دەركرد.
یەکێک لە پارێزەرانی دۆسیەی ئاری چایچی بە کوردسات نیوزی راگەیاند: دوای پێنج جار دانیشتن دادگا بڕیاریدا لەسەر دۆسیەکە داو سزای لە سێدارەدان بۆ بکوژ دەرکرد.
وتیشی، دادگا بە شێوەیەکی ئاشکرا و بێ لایەنانە بڕیاریدا و سزای لەسێدارەدانی بۆ تاوانباری سەرەکی تاوانەکە راگەیاند.
ئاری چایچی شەوی 27-7-2024، لە رووداوێكی تەقەكردن لە گەرەكی راپەرینی شاری سلێمانی كوژرا.
دواتر بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی ئاسایشی سلێمانی لە راگەیێنراوێكدا دەستگیركردنی تۆمەتبارەكەی راگەیاند.
ئەمەش لەکاتێکدایە، 13ـی 5ـی 2025 دادگای تاوانەکانی سلێمانی سزای لەسێدارەدانی بۆ بکوژی کوڕەکەی وەستا حەسەنی کەبابچی دەرکرد.
وەزارەتی دارایی و ئابووریی حکوومەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتیی هەرێم خرایە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی فیدراڵ .
وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێم لە راگەیەندراوێکیدا دەڵێت، ئەمڕۆ بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان بۆ مانگی نیسانی ساڵی کە بڕەکەی 50 ملیار و 522 ملیۆن و 750 هەزار دینارە، بەشێوەی کاش خرایە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ لەلقی هەولێری بانکی ناوەندی عیراق.
ئاڵدار خەلیل ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتی پەیەدە رایگەیاند، كاریگەری هەڵوەشانەوەی پەكەكە لەسەر رۆژئاوای كوردستان ئەرێنییەو وادەكات هیچ بیانوویەك بۆ توركیا نەبێت پەلاماری رۆژئاوا بدات.
ئاڵدار خەلیل بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەو هێزانەی رۆژئاوا دەپارێزن، هیچ پەیوەندییەكیان بە پەكەكەوە نییەو توركیا مافی ئەوەی نییە دەستوەردان لە داهاتووی ئەو هێزانە بكات.
سەبارەت بەرێككەوتنی رۆژئاواو دیمەشقیش، ئاڵدار خەلیل وتی، تا ئێستا رێككەوتنەكە نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە، بەهۆی ئەوەی دیمەشق تاك لایەنانە دەستورێكیان راگەیاند، هەربۆیە دیمەشق سوورە لەسەر سوریایەكی ناوەندی و رۆژئاواش ئەوە رەتدەكاتەوە.
ئاشكراشیكرد، بەمزوانە وەفدێكی كوردی دروستدەكرێت بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ دەسەڵاتدارانی دیمەشق.
حاڵەتێكی دیكەی گوماناوی توشبوون بە تای خوێنبەربوون لە دهۆك تۆماركرا، تا ئێستا دوو حاڵەتی دیكەش لەو شارە تۆماركراون
سەگڤان سلێمان بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی ئازادی دهۆك بە كوردسات نیوزی راگەیاند، حاڵەتێكی دیكەی گوماناوی توشبوون بە تای خوێنبەربوون لە دهۆك هەیە، وتیشی ئەو نەخۆشە بەركەوتەی ئەو نەخۆشەیە كە پێشوتر بە تای خوێنبەربوون گیانی لەدەستداوە.
راشیگەیاند، ئەو نەخۆشە ژنەوە لە ئێستادا رەوشی تەندروستی جێگرە ، چاوەرێی دەرچوونی ئەنجامی پشكنینەكانی دەكەن.
هاوكات، وەزارەتی تەندروستی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، لەگەڵ وەزارەتە پەیوەندیدارەكان هەوڵەكانیان چڕكردووەتەوە بۆ رێگریكردن لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشی تای خوێنبەربوون.
بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسی ئەمڕۆ ئاسمانی هەرێم ساماڵ دەبێت و پلەکانی گەرما بەرزتر دەبنەوە.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی هەرێم بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ ئاسمان ساماڵ دەبێت و پلەکانی گەرما کەمێک بەرزتر دەبێتەوە بە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی دوێنێ.
کەشناسی هەرێم ئاماژەی بەوەشکردووە، سبەینێ هەینی ئاسمان لەنێوان پەڵە هەور و نیمچە هەور دەبێت، پلەکانی گەرما نزیکدەبێتەوە لە تۆمارکراوەکانی ئەمڕۆ.
هاوکات کەشناسی عیراق ئاشکرایکردووە، لە هەندێک شارەکانی خواروی عیراق پلەکانی گەرما نزیک دەنبەوە لە نیوەی کوڵان و دەگەنە 50 پلەی سیلیزی.
بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بەم جۆرە دەبن:
هەولێر : 39 پلەی سیلیزی
سلێمانی : 37 پلەی سیلیزی
دهۆک : 38 پلەی سیلیزی
کەرکوک : 39 پلەی سیلیزی
زاخۆ : 39 پلەی سیلیزی
هەڵەبجە : 41 پلەی سیلیزی
سۆران : 35 پلەی سیلیزی
حاجی ئۆمەران : 26 پلەی سیلیزی
گەرمیان :44 پلەی سیلیزی
قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران پێشوازیکرد لە ژەنەراڵ کێڤن لێیهی، فەرماندەی هێزەکانی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە عیراق و سوریا و لە کۆبوونەوەی نێوانیاندا چەند پرسێکی جێی بایەخی هەردوولا تاوتوێ کران.
لە تەوەرێکی کۆبوونەوەکەدا باس لە دواین هەوڵەکان بۆ پێکهێنانی حکومەتی داهاتووی هەرێم کرا، لەمبارەیەوە قوباد تاڵەبانی ئاماژەیدا بە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی هەردوو وەفدی دانووستانکاری پارتی و یەکێتی و روونیکردەوە کە کۆبوونەوەکە بە گشتی ئەرێنی بووە و هەنگاوێکی دیکە لە پێکهێنانی کابینەی نوێ نزیکتر بووینەتەوە.
لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا باس لە پرۆسەی ئاشتی لە تورکیا کرا، هەردوولا هاوڕابوون سەرکەوتنی پرۆسەی ئاشتی لە بەرژەوەندی هەردوو گەلی کورد و تورک و هەموو ناوچەکەدایە و بە پێویستیشیان زانی هەردوولایەنی کێشە بەپێی نەخشەرێگایەک هەنگاوی پێویست بنێن بۆ سەرخستنی پرۆسەکە.
سەبارەت بە دۆخی سوریاش، هەردوولا گەشیبینی خۆیان دەربڕی کە لە سوریای نوێدا هەموو پێکهاتەکان مافەکانیان پارێزراوبێت و بە پێویستیشیان زانی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی زیاتر هاوکاربێت تا سوریای نوێ بتوانێت بەرەو سەقامگیری و جێگیرکردنی سیستمێک هەنگاوبنێت کە لە ئاستی چاوەڕوانی هەموو پێکهاتە جیاوازەکانی وڵاتەکەدابێت.